Ешқашан ұсталмаған маньяк: «Мен адам өлтіргенді ұнатамын, бұл өте қызықты»

Бірнеше ондаған жылдар өтсе де, адамдар әлі күнге дейін әйгілі өлтірушінің құпия хабарламаларын түсіне алмай әлек. Бірақ, оның жеке басы мәңгілік құпия болып қалатын сыңайы бар. 

2020 жылдың 11 желтоқсанында бағдарламашы Дэвид Оранчак 1960 жылдардың соңында Калифорнияда жұмыс істеген Зодиак өлтірушінің жазбаларының бірінің құпиясын ашты. Маньяктың хатының мазмұны 51 жыл бойы белгісіз болып келген еді. Хабарламада қылмыскер оның ақырет өміріне құлдары, яғни құрбандары жеткілікті екенін хабарлады. Зодиак деректеріне сәйкес, ол 37 адамды өлтірген. Дегенмен құқық қорғау органдары тек жеті жағдайды ресми растады. 

Зодиак бір уақытта медиа жұлдызына айналған алғашқы сериялық өлтірушілердің бірі болды. Барлық газеттер ол туралы жазды, журналистер оның ісі бойынша полициядан түсініктеме алуға тырысып, бір-бірімен жарысты. Ал ата-аналар балаларын мектепке жіберуге қорықты, өйткені қылмыскер уәде еткендей, ол бір-ақ күнде мектеп автобусын айдап, балаларды алып кетуі мүмкін еді. Бірнеше жыл бойы қалың көпшілікті қорқытқан Зодиак ақыры жоғалып кетті. Ол полицияға шифрланған жазбалар үйіндісі мен оның бетпердесінің артында кім жасырынып жатыр деген сұрақ қалдырды. 

Алғашқы қылмыстар мен хаттар 

Зодиак алғашқы ресми расталған қылмысты 1968 жылы 20 желтоқсанда Калифорния штатының Бенисия қаласында жасады. 17 жасар Дэвид Фарадей мен оның 16 жасар ғашығы Бетти Лу Дженсен сол күні кешке кездесуге шыққан. Олар көліктерін көл жағасындағы «махаббат мекені» деп аталатын жерге қойды. Көп ұзамай өтіп бара жатқан жүргізушілер жол жиегінде екі жансыз денені байқайды.  

Оқиға орнына келген полицейлер арқасынан бес рет оқ тиген Бетти Лу Йенсен мен Фарадейдің мәйітін тапты. Көліктің төбесіндегі және артқы терезесіндегі оқ саңылаулары өлтірушінің жәбірленушілерді көліктен шығару үшін ескерту оқ жаудырған болуы мүмкін екенін көрсетті. 

Тергеушілер жасөспірімдерді белгісіз біреу себепсіз өлтірген кездейсоқ құрбандар деп санайды. 

1969 жылы 4 шілдеде 22 жасар даяшы Дарлин Феррин өзінің Chevrolet Corvair көлігімен досы Майкл Маджоны алып кетуге бара жатады. Содан кейін ерлі-зайыптылар Вальеходағы Blue Rock Springs саябағына тұрақтайды. Кейін Майкл полицияға түн ортасы шамасында басқа көлік олардың жанына тоқтағанын, бірақ көп ұзамай кетіп қалғанын айтты. Біраз уақыттан кейін көлік қайтып оралды, жүргізуші одан түсіп, Chevrolet көлігіне оқ жаудырған. Майкл аман қалады. Ал Феррин ауруханада қайтыс болады. 

Сол түні сағат 00:40-та Вальехо полициясына жасырын қоңырау келіп түсті. Сөйлеген адам Маджот пен Ферринге оқ атқаны үшін жауапкершілікті өз мойнына алды, сонымен қатар оның көл маңында жасөспірімдерді өлтіруге қатысы бар деп мәлімдеді. Полиция диспетчерінің айтуынша, қоңырау шалушы бәсең, монотонды дауыспен сөйлеген. Полицейлер қоңыраудың жанармай құю бекетіндегі ақылы телефоннан келгенін анықтады. 

- «Егер сіз Колумбус саябағымен шығысқа қарай бір миль жүрсеңіз, қоңыр көліктегі жігіттерді табасыз. Оларға 9 мм Люгер қаруынан оқ атылды. Мен де былтыр ол балаларды өлтірдім. Қоштасу». 

1969 жылы 5 шілдеде полицияға қоңырау шалған анонимді өлтірушінің сөзі 

1969 жылы 31 шілдеде үш жергілікті газет – Vallejo Times-Herald, San Francisco Chronicle және San Francisco Examiner – анонимді хаттар алды. Олардың мазмұны дерлік бірдей болды: автор жасалған қылмыстар үшін жауапкершілікті мойнына алды, сонымен қатар әр хатқа шифрланған хабарламаның 1/3 бөлігін енгізді. Қылмыскер өз хабарламасын 1 тамызда газеттерде жариялауды өтінді, әйтпесе ол қайтадан өлтіре бастайтынын жеткізді. Криптограммада, өлтірушінің айтуынша, оның жеке басы туралы ақпарат болуы керек еді. 

Полиция сол кісі өлтірушінің хаттарды жазғанына күмәнданып, одан қосымша ақпарат талап еткен. 4 тамызда Сан-Франциско емтихан алушысына келесі хат келді: «Құрметті редактор. Зодиак сөйлейді». Қылмыскер өзін мұндай есіммен алғаш рет атады. 

Шифрланған үш бөліктен тұратын хабарламаны кейінірек орта мектеп мұғалімі мен оның әйелі шешіп берді. Онда қылмыскер «адам өлтіргенді ұнататынын, өйткені ол қызық екенін» және өлгеннен кейін құрбан болғандардың барлығы жұмақта оның құлы болатынын жазған. Ол аты-жөнін айтудан бас тартты. 

- «Маған адамдарды өлтірген ұнайды, өйткені бұл өте қызық. Бұл ормандағы аң аулаудан әлдеқайда қызықты, өйткені адам ең қауіпті жануар. Өлтіру маған ең қызықты тәжірибе береді. Бұл қызды өлтіргеннен де жақсы. Мұның ең жақсысы, мен өлгенімде жәннәт бағында қайта тіріліп, мен өлтіргендер маған құл болады. Мен саған атымды айтпаймын, өйткені сен мені тыйып немесе ақырет өмірім үшін құл жинауды тоқтатуға мәжбүрлейсің».

Зодиак 

1969 жылы 27 қыркүйекте 20 жастағы Брайан Хартнелл мен 22 жастағы Сесилия Энн Шепард Берриесса көлінің жағасында демалып жатқан. Олардың қасына тапанша ұстаған, басында капюшон, ал кеудесінде сызылған ақ шеңбердің бейнесі бар адам келді. Бейтаныс адам түрмеден қашып кеткенін және Мексикаға кету үшін ақша мен көлік қажет екенін айтты. Ол жастарды байлап, екеуіне де бірнеше рет пышақ жарақатын салады (қызды жиі ұрады, оның 28 жарақаты бар). Осыдан кейін қылмыскер Брайанның көлігіне барып, есікке фломастермен алдыңғы шабуылдардың күндерін жазып, сонымен қатар шеңбер сызған. 

Сол күні сағат 19:40-та жергілікті полицияға белгісіз біреу телефон соғып, қос кісі өлтіру туралы хабарлаған. Ер адам Хартнеллдің көлігін сипаттап, оның қайда екенін айтып, қылмысқа қатысы барын мойындады. Полицейлер анонимді адамның қай таксофоннан қоңырау шалғанын анықтады, бірақ бұл күдіктіні анықтауға көмектеспеді. Шабуылдан екі күннен кейін Сесилия қайтыс болды, ал Брайан, алдыңғы жағдайдағыдай. Бұл жолы тағы да ер адам аман қалған. Полицейлер жәбірленушінің көлігінің есігіндегі жазуды тексеріп, хабарламаны қалдырған Зодиак екенін растады. 

Атиптік кісі өлтіру және көмек сұрау 

1969 жылы 11 қазанда такси жүргізушісі болып жұмыс істеген 28 жастағы Пол Стайн тапсырыс қабылдайды. Ер адам көлікке отырып, біраз уақыт жүргізгеннен кейін жүргізушінің басынан атып, оны тонап, жәбірленушінің көйлегінің бір бөлігін жұлып алған. Қылмыскер ізін суытқан. Күдіктіні қателесіп, қара нәсілді деп жазыпты, сол жерге жақын маңда ақ адамды көрген тәртіп сақшылары оны босатып жіберген. 

Таксиден мамандар өлтірушіге тиесілі болуы мүмкін саусақ іздерін тапты. Сондай-ақ, полицейлер куәгерлердің сөздеріне сүйене отырып, күдіктінің жеке басын анықтады. Бұл іс Сан-Франциско хроникасы Зодиактан: «Мен такси жүргізушісінің өлтірушісімін» деген хат алғанға дейін кәдімгі тонау ретінде қарастырылды. Сондай-ақ конвертте Пол Стайнның жейдесінің қанды бөлігі болған. Зодиак сол жерде саусақ іздерін қалдырудан бас тартты және бетперде кигендіктен идентификацияның дұрыс емес екенін айтты. Сонымен қатар, хат авторы мектеп автобусына шабуыл әзірлеп жатқанын және балаларды атып тастағысы келетінін айтқан. 

1969 жылы 8 қарашада «Хроника» өлтірушіден тағы бір хат алады. Онда Stine көйлегінің тағы бір бөлігі және сол «Cipher 340» болған. Хабарламада автор бейтаныс адам өзін Зодиак деп таныстырған кезде Bay Area телешоуына қоңырау шалған ол емес екенін, сондай-ақ оның ақыреттегі «құлдары» жеткілікті екенін айтқан. 

9 қарашада Хроника келесі хатты алды, онда автор полиция оны Стейнді өлтіргеннен кейін бірден тоқтатқанын, бірақ оны босатқанын айтты. 1969 жылы 20 желтоқсанда Зодиак белгілі заңгер Мелвин Беллиге хат жазып, одан көмек сұрады. Қылмыскер енді өзін ұстай алмайтынын айтты. 

Зодиак белгілерінің ықтимал құрбандары 

Зодиак жасай алатын бірнеше қылмыс бар. 1963 жылы маусымда Роберт Домингос пен оның құрбысы Линда Эдвардс жағажайға барып, үйлеріне қайта оралмайды. Кейінірек олар өлі табылды. Олар қару жарақатынан қаза болған. 1972 жылы полиция Зодиакпен кісі өлтірудің ықтимал байланысы туралы хабарлады. Өйткені істің өзі оның қолжазбасына ұқсайды. Ал белгісіз қылмыскер Winchester Western Super X картридждерін - Бенисиядағы бірінші кісі өлтіру орнында табылған картридждерді пайдаланды. 

1966 жылдың қазан айында полиция тамағы кесілген 18 жастағы Чери Джо Бейтстің денесін тапты. Бір айдан кейін жергілікті газет автордың өлтіргені туралы «Мойындау» атты хат алады. 

1967 жылдың сәуір айында полиция мен марқұмның әкесіне «Бейтс өлуі керек еді» және құрбан болғандар көбейеді» деген хаттар келеді. Зодиактың бұл қылмысқа қатысы бар-жоғы әлі белгісіз. Бәлкім, бұл кісі өлтіруші іс төңірегіндегі дүрбелеңге тәнті болған көшірмеші. 

1970 жылы 22 наурызда Кэтлин Джонс анасына бару үшін Петалумаға бара жатқан. Онымен бірге көлікте кішкентай қызы болды, ал Джонстың өзі жеті айлық жүкті болды. Біраз уақыттан кейін белгісіз көлік қызға сигнал бере бастады, ол жол жиегіне тоқтады. 

Көліктен бір ер адам түсіп, Джонсқа оның көлігінің артқы дөңгелегі дірілдеп тұрғанын және болттарды бұрау керектігін айтты. Белгісіз біреу қызға көмектескеннен кейін көліктің дөңгелегі түсіп қалған. Содан кейін ер адам Джонсты жанармай құю бекетіне апаруды ұсынды. Джонс қызын ертіп бейтаныс жігіттің көлігіне отырады. Бірақ ол көпке дейін еш жерге тоқтамай, әйел мен қызын қорқыта бастайды. Қорыққан Кэтлин баланы ұстап алып, көліктен секіріп түседі. Жолдан өтіп бара жатқан жүргізуші жәбірленушіні полицияға апарып, ол Зодиак белгісіне жататын бейтаныс адамды анықтайды. 

1970 жылдың қыркүйегінде Тахо көлінің жанындағы Сахара қонақүйі мен казиносында медбике болып жұмыс істеген 25 жастағы Донна Лесс жоғалып кетеді. Кейінірек Лесстің көлігі оның үйінің жанынан табылды. Сол күні белгісіз біреу медбикенің жұмыс берушісіне және үй иесіне телефон соғып, отбасылық себептермен қаладан кетуге мәжбүр болғанын айтқан. Қыздың денесі еш жерден табылмады. 

1971 жылы Chronicle «Тахо көлі» кондоминиумы туралы жарнаманы көрсететін ашық хатты, сонымен қатар «ізделетін құрбан 12» және «Тахо көлінің аумағынан өту» Тачо» сөздері бар баспа үзінділерін алды. Кейбіреулер бұл хабарды Лесстің жоғалып кеткенінің белгісі деп түсінді. 

Үш жылдық үнсіздік: Зодиактың 1970-1974 жылдар аралығында жазған хаттары 

1970 жылдың сәуір айында Зодиак Хроникаға екі хат жіберді. Біреуінде 13 таңбадан тұратын шифр мен мектеп автобусындағы балаларды өлтіруге арналған бомбаның сызбасы болған. Екіншісінде, жергілікті тұрғындардың оның белгісі бар төсбелгілерді - сызылған шеңберді тағып бастау талабы. Сонымен қатар, хатта бомба схемасының астындағы жаңа жол пайда болды: Зодиак белгісі = 10, SFPD = 0, мұнда SFPD - Сан-Франциско полиция департаменті. Кісі өлтіруші «шот» деп аталатын нәрсені ұстады. 

Сол жылдың маусым айында Зодиак бомбаның орнын анықтау үшін фирмалық атауы бар картаны жіберді. 24 шілдеде қарулы адам адамдарда оның символы бейнеленген төсбелгілер тақпағанына шағымданып, 1970 жылы наурызда жүкті Кэтлин Джонсты ұрлауға қатысы бар деп мәлімдеді. 

- «1971 жылы 13 наурызда Зодиак туралы Los Angeles Times газетінде жазылды және 1966 жылы Чери Джо Бейтсті өлтіруге жауапты екенін айтты. Зодиактың ұзақ үнсіздігі алдындағы соңғы хат кондоминиумды жарнамалайтын ашық хат болды. Ол медбике Донна Лессті ұрлаудың кілті ретінде түсіндірілді». 

1971 жылдың наурыз айынан бастап өлтіруші үш жылға жуық үнсіз қалды. 1974 жылы 29 қаңтарда Хроникаға түскен хатта автор «Мен 37-демін, SFPD - 0» деп жазды, бұл 37 құрбанның мәлімдемесі деп түсіндірілді. 1974 жылы жергілікті газеттерде тағы үш Зодиак хаты жарияланды, бірақ оларда ешқандай қорқытулар мен мойындаулар жоқ, тек сол кездегі кейбір оқиғалар туралы пікір болды. Зодиак 37 өлді деп мәлімдегеніне қарамастан, 1969 жылдан бері оның ресми түрде бірде-бір құрбаны болған жоқ. 

Күдіктілер 

Зодиак ісін тергеу барысында сарапшылар 2500-ден астам күдіктіден жауап алды. Олардың бірі Чери Джо Бейтсті өлтіру кезінде Риверсайдта болған мұғалім Артур Ли Аллен болды. Сондай-ақ, күдіктінің ағасының айтуынша, 1967 жылы Артур анасының логотипі сызылған шеңберге ұқсайтын «Зодиак» сағатын сыйға алған. Бір жылдан кейін Артур студентті қорлағаны үшін мектептен қуылған. 

1969 жылы романның жазылуына сілтеме жасай отырып, Артур Ли Аллен досына кітаптың кейбір негізгі идеяларын айтып берді. Ол ерлі-зайыптыларды кездейсоқ өлтіретін, өзін Зодиак деп атайтын және полицияға хат жіберетін маньяк туралы роман жазғысы келді. Алайда, Алленнің үйін тінтуден кейін ешқандай елеулі айғақ табылмады, бұдан басқа, оның саусақ іздері Стиннің таксиіндегі саусақ ізімен сәйкес келмеді. 

Зодиак ісі бойынша тағы бір күдікті Лоуренс Кейн болды. Ол жоғалған медбике Донна Ласспен бір қонақүйде жұмыс істеген. Сонымен қатар, Кейн әскери қызметте болды және қызмет барысында ол шифрлауды үйренеді. 1962 жылы ер адам жол апатына ұшырап, ми жарақатын алған, содан кейін ол өзін басқару қабілетінен айырылған. Зодиак құрбандарының бірінің әпкесі Дарлин Феррин Кейн Дарленді өлтіруден бірнеше ай бұрын артынан барғанын айтты. Маньяктан қашып үлгерген жүкті Кэтлин Джонс Кейнді оны ұрлаушы деп таныды. Соған қарамастан, оның Зодиак екеніне нақты дәлел болмады. 

Тағы бір күдікті Ричард Маршалл болды, ол өзінің сыртқы келбетінің сипаттамасына сәйкес келеді, жазу машинкасын пайдаланды және Зодиак әріптерінің бірінде айтылған «Қызыл елес» фильмін жақсы көрді. Алайда кейінірек маньякпен айналысатын детектив Маршаллдың өлтіруші болуы екіталай екенін айтты. 

2018 жылы Вальехо полициясы заманауи ДНҚ сынағы үшін кейбір дәлелдемелерді ұсыну жоспарын жариялады. Толық талдау ашық генеалогиялық деректер қорларындағы ақпаратты салыстыруға мүмкіндік береді. Бұл әдіс екі жыл бұрын 1979 жылдан 1986 жылға дейін калифорниялықтарды зорлау, тонау және өлтірумен айналысқан танымал қылмыскерді ұстады. 

Зодиактың өзіндік ерекшелігі мен мистикасы оған әлемдегі ең танымал сериялық өлтірушілердің бірі болуға мүмкіндік берді және оның бейнесі поп-мәдениетте бірнеше рет көрініс тапты. Қылмыскердің оқиғасы негізінде бірнеше фильмдер түсірілді, соның ішінде Зодиак өлтіруші. Ол 1971 жылы, маньяк Калифорния көшелерінде жұмыс істеп жатқан кезде шығарылды. Режиссер Том Хэнсон қылмыскерді ұстап алу үшін оны сессияға тарту үшін аз бюджеттік картинаны шығарды. Әрбір көрермен билет сатып алған кезде «Менің ойымша, Зодиак өлтіреді, өйткені ...» деген жазуы бар карта алды. Байқау аясында көрермендер осы тақырыпта өз ойларын жазуы тиіс болды. Сондықтан олар өлтірушіні қолжазба арқылы таппақ болды. 

Маньяк туралы ең танымал фильмдердің бірі - 2007 жылы Дэвид Финчердің «Зодиак» фильмі. Сценарий Сан-Франциско хроникасының мультфильмшісі Роберт Грейсмиттің аттас кітабының негізінде жазылған. Өмірге барынша жақындау үшін режиссерлер полиция есептерін зерттеді, тергеушілермен, куәгерлермен, сондай-ақ Зодиак құрбандарының тірі қалғандарымен сөйлесті. 

Фильмнің басты кейіпкерлері - San Francisco Chronicle мультфильмінің авторы Роберт Грэйсмит (Джейк Гилленхол), сол газеттің журналисі Пол Эвери (Роберт Дауни кіші) және полиция қызметкері Дэвид Тосчи (Марк Руффало). Олардың әрқайсысы Зодиак жұмбағын өзінше ашуға тырысты. Грэйсмит жауаптар үшін кітапханада зерттеу жүргізіп, күдіктілермен кездесті, Эйвери «жоғары профильді» материал жазды, ал инспектор Тосчи дәлелдемелерді жинады. Фильмде кісі өлтіру, сондай-ақ хаттар мен қоңыраулар бар көріністер шынайы түрде жаңғыртылған. 

Фильмде Зодиак оқиғасына қатысты қызықты гипотезалар мен фактілер келтірілген. Мысалы, такси жүргізушісі Пол Стейнді өлтіргеннен кейін кейіпкерлер өлтіруші мұны өлтіру үлгісін бұзып, полицияны шатастырып алу үшін «алаңдату» ретінде жасады деп ойлай бастады. Олар сондай-ақ Зодиактың «әйелдерді ұнатпайтынын» байқады, өйткені қос кісі өлтіруден кейін тек ер адамдар ғана аман қалды. 

Суретте, өмірдегідей, кейіпкерлердің күдігі Артур Ли Алленге түседі, ол кісі өлтіруші сияқты хаттарда қателіктер жіберді, балаларды қорлады деп айыпталып, Зодиак сағатын киді. Дәлелдер болмағандықтан, оны қамауға алу мүмкін болмады, бірақ инспектор Тоска Грейсмиттен бұл туралы көбірек адамдар білуі үшін кітап жазуды сұрады. 

- «Мен кісі өлтіру, хаттар туралы білетінмін. Ол белсенді болған кезде мен Сан-Францискода өстім. [...] Мектеп автобусымен үйге келе жатқаным есімде, патрульдік көліктер бізді тас жолмен қуып келе жатыр. Мен бұл туралы әкеме айттым, ол: «Иә, сериялық өлтіруші бар және ол мектеп автобусын атқысы келеді» деді. Мен ойладым: «Мүмкін, бізді мектепке апарарсың ба? Бізге қауіп төніп тұрған сияқты». Мен бұл туралы әзілдедім, бірақ содан кейін ата-анамыз бізді қорғай алады ма деп күмәндандым» - деді  «Зодиак» фильмінің режиссері Дэвид Финчер.