Белгілі Жазушы Әлия Назарбаеваны сотқа бермек

«Томирис» кітабының авторы Ержан Орымбетов авторлық құқықты бұзғаны үшін Әлия Назарбаеваны сотқа беруді жоспарлап отырғанын және әкесі Нұрсұлтан Назарбаев тең жауапкер болуы мүмкін екенін айтты, деп хабарлайды Bugin.kz порталы Orda.kz сайтына сілтеме жасап. 

Жазушы 2019 жылғы «Томирис» фильмінің сценарийі оның 2013 жылы шыққан «Томирис» кітабынан көшірілгеніне сенімді. 

Сценарий авторлары - Тимур Жақсылықов (сценарист және актер) және Әлия Назарбаева. Тапсырыс беруші мәдениет және спорт министрлігі. Оларға жазушының қояр өзіндік талаптары бар. Орымбетов фильмді жасаушылар оның кітабынан сюжетті, ондаған көріністер мен диалогтарды, кейіпкерлердің мінез-құлық ерекшеліктерін, мистицизм элементтерін және тіпті идеяның өзін көшіргенін айтады.  

— «Менің Томириске авторлық құқығым туралы шағымдарыма байланысты қысым жасалды және түрлі қауіптерге тап болдым. Мен бірден сотқа жүгінбедім, өйткені ол кезде денсаулығыма байланысты мүмкіндігім болмады», — деді Орымбетов.  

Фильмді түсіруге шамамен 3 миллиард теңге жұмсалды, деді фильмнің алдын ала көрсетілімі күні қазіргі «Қазақфильм» АҚ-ның бұрынғы президенті Арман Әсенов. Ал Томиристің несиелерінде Әлия Назарбаева бас продюсер ғана емес, Тимур Жақсылықовпен бірге сценарийдің тең авторы ретінде де көрсетілген. Экс-Мәдениет және спорт министрі Ақтоты Райымқұловтың айтуынша, тарихи драма бір айда кассадан небәрі 480 миллион теңге жинаған. 

Жазушы 2013 жылы кітап жарыққа шыққан соң Елбасының кеңсесі Нұрсұлтан Назарбаевтың атынан алғыс хат алғанын айтты. Сонда Орымбетов Мәдениет министрлігіне кітабын түсіруді ұсынды, бірақ қазір фильм түсіре алмайтындарын айтты. Алайда, бірнеше жылдан кейін Мәдениет министрлігінің «Томирис» фильмін түсіру туралы шешім қабылдағаны белгілі болды. 

— «Фильм мен кітап жасау идеясының авторы ретінде мен ынтымақтастық туралы ұсыныс аламын деп күткен едім. Бірақ бұл болмады. Шығарылған фильмді көргеннен кейін мен өзімнің кітабыммен ондаған сәйкестіктерді тапқандықтан қатты көңілім қалды. Мен фильмнің үзінділері мен кітабымдағы абзацтарды салыстырмалы тізіммен және егжей-тегжейлі көрсетумен режиссерлерге дереу жаздым», — деп жазады жазушы сол кездегі оқиғаларды сипаттай отырып. 

Сурет жарияланғаннан кейін көп ұзамай жазушы тәуелсіз авторлық сараптама жүргізуді ұсынды. Соның салдарынан Мәдениет министрлігі мен «Қазақфильм» киностудиясының редакциясы ескертпелерге байланысты болмашы сәйкестіктерді ғана мойындап, жауапкершілікті фильмнің бас сценаристіне жүктеді. 

Айтпақшы, Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес, ішінара қарыз алудың өзі авторлық құқықты бұзу болып табылады. 

Тек 2022 жылы Ержан Орымбетов Қасым-Жомарт Тоқаевтан көмек сұрады. Бірақ жазушы сюжетпен көріністер мен диалогтардың барлық сәйкес келуі кездейсоқ деген жауап алды, ал жазушы өз талаптарын тек сценарист Жақсылықовқа қоя алады, өйткені «Қазақфильмнің» онымен шарты болған. 

Бірақ Ержан Орымбетов қолында құжаттардың көшірмелері бар екенін, одан «Қазақфильмнің» Әлия Назарбаевамен келісімі болғанын айтады. Оның үстіне, Нұрсұлтан Назарбаевтың да плагиатқа қатысы болуы мүмкін деп есептейді жазушы.  

— «Негізі, «Томирис» фильмінің сценарийін әзірлеуге келісімшарт Әлия Назарбаевамен жасалған. Сонымен қатар, режиссер Сатаевпен кездесуінде Елбасының өзі «Томирис» фильмінің сценарийіне қатысты ұсыныстарын берді. Сондықтан мен оны талап арызға қосып, жауапкер ретінде тартқым келеді. Оның Қазақстан Республикасы Конституциясындағы мәртебесі туралы жаңа өзгерістерге қаншалықты сәйкес келетінін анықтау қажет», — деді Орымбетов. 

Орымбетовтің Orda.kz сайтына берген құжаттарының көшірмелері Назарбаеваның автор ретінде теледидардан түскен пайданың 60 пайызын, Қазақстан Республикасының кинотеатрларындағы прокаттың 70 пайызын және кинотеатрларда таратудан түскен табыстың 40 пайызын алуға құқығы бар екенін көрсетеді. Бұл расталмаған мәліметтерге қарағанда, Әлия Назарбаеваға тек сценарий жазғаны үшін 149 миллион теңге төленген. 

Төменде осы келісімнің беттері берілген. 

— «Мен авторлық құқығымның бұзылғаны туралы мақала жазғанымда, менің жұмысыма он шақты полицей келіп, пошта жәшігін сындырып, дөңгелектерді кесіп тастады. Содан кейін бақылау, телефон тыңдау басталды, мені күн сайын жол полициясы тоқтатты, олар ағамды полиция бөліміне апарды, ал пандемия кезінде оны жұмыссыз қалдырғысы келді, т.б», — деп түйіндеді жазушы. 

Ержан Орымбетовтың айтуынша, ол тек әділдікке жетіп, бар шындықты Қазақстан халқына жеткізгісі келеді.