Тарихта қалған ең атышулы банк тонаулары

Басыңызға шұлық киіп, банкке кіріп ақша талап ету тым қарапайым әдіс. Әрі, мұндай «маска шоулары» әдетте 20 секундты ғана алады. Алайда, кейбір тонаулардың әдеттегі қылмыстық хабарламалардан тыс болғаны сонша, тіпті олардан сериал түсіруге болатын еді. Біз оятқыштың Франциядағы «пикник тонауына» қалай көмектескенін, Қытайдан келген кеңсе қызметкерлері 7 миллион долларды банктен еш әрекетсіз қалай алып кеткені туралы айтатын боламыз.

52 миллион долларды ұрлап, терезе арқылы сытылып кету (Франция, 1976)

Сурет: AFP

Альберт Спаджиари 1932 жылы Францияда қарапайым отбасында дүниеге келген, әрі жалқау болған. 18 жасында ол өзінің құрбысының гауһар тасып ұрлады. Бұл оның жыл сайынғы сапарларының «түсті - отырды - кетті» маршруты бойынша басы ғана болды. Француз азаматы отыз жасында үйленіп, Ниццада фотостудия ашып, уақытша құрметті азаматқа айналды.

Алайда бұл ұзаққа созылмады. 1974 жылы Альберт Société Générale банкінің жергілікті бөлімшесінің қызметкерлерінің бірімен достасып, банк қоймасы қаланың канализациясына өте жақын екенін және онда ешқандай дабылдың жоқтығын білді. Кейінірек кітаптар жазып, көптеген фильмдер түсіруге болатын оқиға осылай басталды.

Екі рет тоналған банк. Сурет: AFP

34 жастағы француз осы мәселеде пайдасы тиетін достарын көмекке шақырды. Қарақшылық жоспарды жүзеге асыруға екі жылдай уақыт кетті. 1976 жылы мамырда сыбайластар банк дабылының дірілге сезімталдығын сынап көрді, ол үшін сақтау камерасына түнге арналған оятқышты орналастырды. Таңертең қазуды бастауға болатыны белгілі болды.

Ниццадағы банк тонау болған жерде. Сурет: Societe Generale тарихи мұрағаты

«X» күні 16-18 шілдеге тағайындалды. Ол кезде бүкіл ел Бастилия күнін тойлайды. Осы кезде 9 метрлік кәріз жүйесі дайын болды және қоймадағы сол бетон қабырға қирады. Келесі үш күн сөмкелерді зергерлік бұйымдармен толтырып, қойманың ішінде мерекемен аяқталды. Шарап бір камерадан табылған алтын және күміс тостағандарға толтырылды.

Ұяшықтарды ашу үшін 30 пропан цистернасы қажет болды. Фото: Societe Generale тарихи мұрағаты

Дүйсенбіде полиция банктен ашық сейфтерді, француз багетасының қалдықтарын, ірімшіктерді, жемістерді, шараптың бос бөтелкелерін және периметрде ілулі тұрған жергілікті атақты адамдардың жалаңаш суреттерін тапты. Еденде «Мылтық жоқ, өшпенділік, қатыгездік жоқ» деген жазу бар еді. Ең таңғаларлығы, полицейлер бірде-бір саусақ ізін де, басқа айғақты да таппаған.

400-ден аз ұяшық тоналғанымен (жалпы көлемнің 10%), жалпы пайда сомасы 50 миллион франктан (бүгінгі ақшамен шамамен 52 миллион доллар) асты. Бүкіл Франция «ғасыр қылмысы» туралы шуылдап, банктің клиенттері басшылықты немқұрайлылық танытты деп айыптап, жиған-тергендерін қайтарып ала бастады.

Тергеу эксперименті. Сурет: AFP

Қазан айының аяғында тонауға қатысы бар құрылысшылардың бірі  ұсталды. Сөйтіп, конференцияда фотограф болып, Жапониядан оралған соң ұсталған Спаггиариге құқық қорғау органдарының қызметкерлері келді.

Содан кейін күтпеген жағдай болды: сот отырысы кезінде іздеуде жүрген қарақшы терезеден төменде тұрған көліктің төбесіне секіріп шығып, сыбайласымен бірге белгісіз жаққа ізін суытып кеткен.

Тонау туралы хабардан кейін банктегі француз салымшылары шықты. Сурет: Гилберт Кастис/AFP

Осыдан кейін француз сырттай өмір бойына бас бостандығынан айырылды, кейбір сыбайластары түрме жазасын алды, ал 13 банданың аты-жөні әлі белгісіз. Спаггиари қашқаннан кейін пластикалық ота жасатып, Латын Америкасына көшіп кетті деген қауесет тарады.

Алайда, бұл оқиға аяқталған жоқ. 1989 жылы 10 Маусымда француздың денесін әйелі Италиядан Отанына әкеледі. Француз Италияда жұбайымен бірге демалып жатқан саяжайда өз сырқатынан қайтыс болған.     Айтпақшы, жолы болмаған Société Générale банкі соншалықты керемет болмаса да, кейінірек тағы да тоналды. 2008 жылы олардың трейдері бір шағын елдің жылдық бюджетіне тең соманы қор индекстеріне заңсыз тігіп, ұтылды. Нәтижесінде банк 4,9 миллиард еуро (шамамен 5,6 миллиард доллар) жоғалтты, оның бірнеше топ-менеджерлері жұмыссыз қалды.

6 миллион долларды ұрлау (Жапония, 1968)

Бұл қылмыс Жапония тарихындағы ең үлкен қылмыс болып қала береді.

1968 жылдың қарашасында Кокубунжи қаласындағы Nihon Shintaku Ginko банкінің шағын бөлімшесіне белгісіз біреу бомба қойылғаны туралы ескертуімен қоңырау шалтады. Әр жолы полиция банкті тінткенімен, ол жерден бомба таппады. Желтоқсан айына қоңырауға тыным болмады, алайды телефон бұзақысы ешқашан табылмады.

Қарақшыны іздеуге Жапонияның түкпір-түкпірінен 170 мыңнан астам полиция қызметкері жіберілді. Сурет: World Treasures блогы

1968 жылы 10 желтоқсанда банктің төрт қызметкері қолма-қол 300 миллион иенді (бүгінгі ақшамен есептегенде шамамен 6 миллион доллар) көліктің жүксалғышына салып, Toshiba зауытына бет алды. Ақша оның қызметкерлеріне жыл сайынғы сыйақы төлеуге жұмсалуы керек еді (60 жыл бұрын банктік аударымдар технологиялық тұрғыдан әлдеқайда дамыған болатын). Көшелердің бірінде көлікті дабыл қағып, мотоцикл мінген полицей тоқтатты. Ол жақында ғана банк менеджерінің үйінде жарылыс болғанын, көлікке де бомба қойылуы мүмкін екенін айтты. Мұны тексеру үшін полицей көліктің астына шыққан. Бірнеше секундтан кейін көліктің астынан түтін шығып, ер адам «Енді бәрі жарылады!» деп айқайлады. Шошынған жұмысшылар жан-жағына жүгіріп, жалған полицей темекі шегетін көлікке мініп, тайып тұрды.

Бұрын-соңды болмаған жағдай бүкіл елді дүр сілкіндірді. Қарақшыны ұстау үшін барлық дерлік полиция күштері жұмылдырылды. қ Алайда, ол бәрін алдын ала жоспарлаған. Көп ұзамай қылмыскердің полицияда ешқашан жұмыс істемегені, оқиға орнында қалдырылған мотоциклдің ұрланып, ақ түске боялғаны, ал түтіннің көзі жай түтін бомбасы екені белгілі болды. Ұрлықтан кейін жас жігіт кем дегенде екі көлік ауыстырып, тергеуді шатастыру үшін жол бойына әдейі айғақтарды қалдырған.

Тергеу жеті жылға созылды. Осы уақыт ішінде арсыз адамның жеке куәлігі әр бағанаға ілініп, полиция 100 мыңнан астам күдіктіден сұрастырып, он мыңдаған көлікті алып жүрді.

Бұл іс бойынша басты күдікті Токио полициясының 19 жастағы ұлы болды. Бірақ ол көп ұзамай цианидпен уланып, күтпеген жерден қайтыс болды. Ақша да, оны өлтірген адам да табылмады. 1988 жылы бұл қылмыстың ескіру мерзімі өтіп, заңға сәйкес, қарақшы бәрін ашық мойындады, алайда қамауға алынбайды.

Лотереяда 6,7 миллион долларды ысырап еткен қарақшылар (Қытай, 2007)

Рен Сяофэн (сол жақта) және Ма Сянцзин (оң жақта). Сурет: chinadaily.com

2007 жылдың көктемінде Қытайдың ең ірі ауылшаруашылық банкінің провинциялық филиалдарының бірі орасан зор соманы – 51 миллион юаньды (шамамен 6,7 миллион доллар) жіберіп алды.

Орта Корольдіктегі ең ірі тонау 2006 жылдың қазан айында 34 жастағы банк менеджері Рен Сяофэн 37 жастағы әріптесі Ма Сянцзиннің көмегімен банктен 200 000 юань (шамамен 26 000 доллар) алып кеткен кезде басталды. Бұл ақшаны жұмсаудың миллиондаған жолы бар. Бірақ қытайлықтар олардың ішіндегі ең түсініксізін таңдады. Олар бір қап лотерея билеттерін сатып алды. Сену қиын, бірақ инвестиция өз жемісін берді: кеңсе қызметкерлері банкке барлық соманы қайтарып қана қоймай, сонымен қатар лайықты плюспен қала алды.

Жетістікке жігерленген Рен келесі айларда солай істеді. Ол банктен ақша алып, оларға лотерея билеттерін сатып алды. Ара-тұра азын-аулақ ұтыс болғанымен, құмар банкінің қызметкері бір күні ұрланған юаньды қайта қайтарады деп сенді. Мұндай «несиенің» сомасы миллион долларға жақындағанда, сыбайласы одан кеш болмай тұрып, қашуды өтінді. Сәуірде банк 33 миллион юань (4,4 миллион доллар) дерлік жоғалтты және барлығын дерлік (31,25 миллион юань) Хандан лотереясын ұйымдастырушылар тапты. Екі жас тонаушы шарасыз болып, 2007 жылдың 14 сәуірінде банктен алты жәшікке салынған тағы 2,3 миллион долларды алып шықты.

Бұл ақшаға сатып алынған «лотерея карталары» оларға небәрі 12,7 мың доллар әкелді. Рен мен Ма келесі күні банк тапшылығын байқаған соң, үлкен қиындыққа тап болғанын түсінді. «Қытайдың іздеуде жүрген қылмыскерлері» аздаған ұтыстарын жалған куәліктерге жұмсады, бірақ алысқа қашып үлгермеді – бір-екі күннен кейін олар саналы азаматтардың кеңесінің арқасында қамауға алынды.

Жапониядан айырмашылығы, коммунистік Қытай мұндай ысырапты кешірмейді, сондықтан бір жылдан кейін екеуі де өлім жазасына кесілді. Полиция олардың күлін Сары теңізге тастады.

Саддам Хусейннің отбасы және жоғалған 1 миллиард доллар  (Ирак, 2003)

Ирактың Орталық банкі ақшаның төрттен бір бөлігін бірнеше сағатта жоғалтты. Фото: Томас Хартвелл

Бұл тонау тапқырлықпен, шеберлікпен ерекшеленбеді. Бірақ әлем тарихындағы ең үлкен қылмыс болып қала берді.

2003 жылға қарай АҚШ пен Ирак арасындағы қарым-қатынас үзілу нүктесіне дейін жетті. АҚШ Ирак үкіметін жаппай қырып-жою қаруын жасап жатыр және халықаралық лаңкестік ұйымдармен ынтымақтасады деп айыптап, 20 наурызда араб елінің аумағына өз әскерін кіргізді.

Саддам Хусейн Иракты 1979-2003 жылдар аралығында 24 жыл басқарды. Фото: Reuters

Ал екі күн бұрын Бағдадтағы Ирактың Орталық банкінен банктің бүкіл резервінің төрттен бірін құрайтын 900 миллион доллар және одан да көп 100 миллион еуроның орасан зор сомасы жоғалып кетті. Олардың тергеуінің егжей-тегжейлерін кейінірек АҚШ Мемлекеттік департаменті мен The New York Times жариялады.

АҚШ-тың айтуынша, мәселенің қуырылған иісі шығып тұрғанын түсінген Саддам Хусейн таңғы төртте Орталық банкке өз елшілерін – кенже ұлы мен бірнеше жоғары лауазымды шенеуніктерді жіберген. Олар банк қызметкерлеріне ел билеушінің жеке тапсырмасы бойынша банктен 1 миллиард долларға жуық ақшаны қолма-қол алу керектігін айтты.

Бұған қайшы келу және себептерін анықтау банк қызметкерлері үшін ауыр зардаптарға әкелді, сондықтан келесі екі сағатта қолма-қол ақша тіркемесі бар тракторларға тиелген.

Диктатор тұтқынға алынып, өлім жазасына кесілгеннен кейін оның көптеген сарайларының шыбықтар мен монограммалар салынған қоймаларынан шамамен 650 миллион доллар табылды. Бірақ бұл ақша ма (және қалғаны қайда), ешкім білмейді.