Шоқан Уәлиханов Қашғарияға қалай барды?

Жас офицер Шоқан Уәлихановтың Қашғарияға сапары өте күрделі және аса қауіптілердің бірі болды. Бұл жерге XIII ғасырда атақты Марко Поло да келген, бірақ содан бері ұйғырлардың мекені туралы ақпарат сирек болатын. 

1857 ж. жас саяхатшы Адольф Шлагинтвейт Қашғарияға баруға ниет білдіріп, тіпті Қашғарияның билеушісінің сеніміне кіріп, онымен дос болады. Алайда, көп ұзамай, Адольфтің арам пиғылы әшкереленіп, ол басынан айырылғаны мәлім болды. 

Ол оқиғаны Шоқан естімесе де, бұл сапардың ауыр екенін толыққанды түсінген болатын. Оның басты артықшылықтары – сұлтанның ұлы, Шыңғыс хан ұрпағынан. Оған қоса, көзқарастары еуропашыл еді. Достоевский, Майков, Полонскиймен хат алмасқан Шоқан ендігі әрі бәрін ұмытуға тура келді. 

Әлім есімді Қашғариядан 20 жыл бұрын әкесімен көшіп келген бозбала, кейін Саратовқа кетіп қалғаны туралы белгілі болды. Тапқыр Шоқан, Әлімнің есімін алып, осы «аңыздың» ұтымды екенін түсінеді. Шашын қырып, эполетті әскери кителін киіп алыс жолға аттанады. 

Қашғарияда Әлімнің ағайындары Шоқанға сеніп, оны үлкен той жасап қарсы алады, тіпті Әлімнің туған әжесі оған алтынмен қапталған «аракчинді» (тақия сияқты бас киім) сыйға тартады екен. Шоқан Қашғарда қысты өткізіп, керуенмен қайтар жолға аман-есен аттанады. 

Кейін Қашғария билігі алданғандарын біліп, керуеннің соңынан Шоқанды қолға түсіру үшін жасақ жібереді. Алайда, олар керуеннің Ресей аумағына ауып кеткенін көріп, бос қол қайтады.