Мовиле үңгірі

Мовиле үңгірі (румын: Peștera Movile) - Мангалияға жақын үңгір, Констанца графтығы, Румынияның оңтүстік-шығысында, Қара теңіз жағалауынан бірнеше шақырым қашықтықта орналасқан. Оны 1986 жылы Кристиан Ласку геологиялық зерттеулер үшін жасанды ұңғының түбінен тапқан. Бұл үңгір–күкіртті сутегіге, метанға және аммиакқа бай, бірақ оттегісіөте нашар, жер асты суларының бірегей экожүйесімен белгілі. Осы аймақтағы спелеогенез ертеректегі миоценде басталған (5,5 млн жыл бұрын) және үңгірдің төменгі бөлігінде сульфидтердің тотығуы нәтижесінде пайда болған күкірт қышқылының әсерінен осы күнге дейін жалғасуда. Мовиле үңгірі–хемосинтез негізіндегі жер асты экожүйелерінің бірі болып табылады.

Мовиле үңгірі ұзындығы 240 м көлденең лабиринт, оның табиғи кіре берісі жоқ, үстіңгі жағынан (2,5 миллион жыл бұрын) қалың және су өткізбейтін саз және орман қабаттарымен жабылған.Үңгірдегі ауа сыртқы атмосферадан едәуір ерекшеленеді, бұл үңгірдің төменгі бөлігінде және ауа қоңырауларында оттегінің деңгейі Жер бетінде 21% салыстырғанда 7-16% O2 құрайды; үңгірдегі СО2 құрамының деңгейі ауада 0,03% қарсы 1,5–3,5% құрайды. Онда сондай-ақ 1-2% метан (CH4) және ауа мен суда күкіртсутегінің (H2S) және аммиактың (NH) жоғары концентрациясы қалыптасқан. Үңгір ішіндегітемпература 21 ° C және салыстырмалы ылғалдылық шамамен 100%-ды құрайды.

Мовиле үңгірінің жер асты суларының экожүйесі бай және әр түрлі. Үңгірге бейімделген омыртқасыздардың 50-ден астам түрі, олардың ішінде сүліктер, өрмекшілер мен су шаяндары кездеседі, олардың 35-і эндемиялық (еш жерде кездеспейді) болып табылады. Олар сыртқы әлемнен бөлек дамығандықтан, көздері соқыр және түссіз. Жер асты қоректену желісі метан және сульфоксидтандыратын бактериялармен, сондай-ақ нитраттайтын микроорганизмдермен жүргізілетін химосинтезге негізделген. Олар су мен үңгір қабырғаларын жабатын микробтық маттар құрайды. Суда және жер бетіндегі омыртқасыздардың көп саны үңгірдің төменгі бөлімдерінде орналасқан бай микробтық маттарда кездессе, ал басқалары қарапайым және ұсақ омыртқасыздар жоғары қабатында мекендейді.

1986 жылы Мовиле үңгірі ашылған кезінен бастап зерттеулер жалғасып келе жатыр. Бүгінде зерттеушілер осы экожүйе үшін бірегей жаңа түрлерді ашуда. Үңгірге ауа өткізбейтін қақпалармен сыртқы ортадан жабылатын тереңдігі 18 м шахта арқылы ғана кіруге болады. Бұл үңгірдегі экожүйені сақтау үшін жасалған.

Дереккөзі:https://www.gesslab.org