Денсаулық
Сізге адамдарға «жоқ» деп жауап қайтару қиын ба? Жеке өмір мен жұмыстың, отбасылық қарым-қатынас пен күнделікті тіршіліктің арасында өзіңізді таппай қалдыңыз ба? Осындай хаоспен күресуге көмектесетін жалғыз құрал – жеке шекараны білу және қорғай алу
Сізге адамдарға «жоқ» деп жауап қайтару қиын ба? Жеке өмір мен жұмыстың, отбасылық қарым-қатынас пен күнделікті тіршіліктің арасында өзіңізді таппай қалдыңыз ба? Жоспарларыңыз да, алға қойған мақсаттарыңыз да бар, бірақ дәл қазіргі сәтте қалаған дүниеңізді жасауға ,сүйікті фильмді көруге немесе жалғыз қалуға уақытыңыз болмай жүр ме? Жасауымыз тиіс міндеттер мен айналамыздағы адамдар өз өмірімізді бақылауға мүмкіндік қалдырмайды.
Осындай хаоспен күресуге көмектесетін жалғыз құрал – жеке шекараны білу және қорғай алу.
Жеке шекаралар деген не?
Жеке шекара немесе жеке кеңістік – адамның өзімен, айналасындағы адамдармен қарым-қатынасындағы жеке принциптерін,құқығын,тұлға ретінде «менін» бағалауы. Әр адам психоэмоциональді тұрғыдан ғана емес, физикалық тұрғыдан да жеке шекарасын сақтай білуі тиіс.
Өз «меніңізге» қараңыз.Сол ғана эмоцияңызды, қалауыңызды, ойларыңызды анықтайды, қауіпсіздігіңізді қамтамасыз етеді.Яғни, жұрттың бәрі біле бермейтін, естімейтін «ішкі» даусыңыз - сіздің Меніңіз.
Жеке шекараның бұзылуының кең таралған түрлері:
- адамнан ақыл, кеңес сұрамасаң да, ақылын үйіп-төгуі;
- жеке телефоныңдағы чаттарды рұқсатсыз оқуы;
- физикалық тұрғыдан тым жақын қарым-қатынас жасау;
- басқа адамның міндеттерін ойланбастан өз мойныңа алу, т.б.
Балалардағы немесе бала мен ата-ана арасындағы жеке шекаралар.
Балаларда жеке шекара бола ма?
Балалар бір жасқа келгенде өзінің қолы мен басқа адамның қолын ажырата алатын болады. Осы кезден бастап балалар жеке кеңістікті қабылдай бастайды. Баланың жеке күн тәртібінің болуы, ата-анасы, отбасымен қарым-қатынасынан бөлек уақытының болуы, жеке бөлмесі, жеке телефонының болуы – балалардағы жеке шекараның құрылу белгілері. Егер сіз бір рет болсын осындай әрекеттерге барсаңыз, балаңыздың жеке шекарасын бұздыңыз:
- баланың рұқсатынсыз телефонын ақтару, чаттарды оқу;
- баланың көзінше ата-ананың киім ауыстыруы немесе баланың басқа адамдардың көзінше киім ауыстыруы;
- баланың бөлмесінің есігін қақпай кіру;
- баланың киім алуға, жеке заттарды сатып алуға қатысты пікірін, қалауын көзге ілмеу.
Баланың дарынын анықтауда шекараны сақтаудың маңызы қандай?
Кішкентай баланың бойындағы дарынын анықтау үшін оған еркіндік беру керек, оның жеке шекараларын сақтау керек. Еркін өскен бала өз қалауларын орындайды, өз ойын ашық айтады, өзіне не керегін нақты білетін болады.Сондықтан өзі қалаған ойынды ойнайды, іс-әрекетті жасайды.Мысалы, бір бала музыканың дауысын естісе, ыңылдап не би билеп кетуі мүмкін, бір бала физикалық түрде бір сәтке болсын тыншымай, секіріп, жүгіріп жүреді, ал енді бір бала тыныш қана сурет салуды, үйдің суретін салуды жақсы көруі мүмкін.Осындай детальді сәттерде баланың дарынын бақылап, әрі қарай қабілетінің ашылып, дамуына жол сілтеуге болады.
Ал сіз балаңызға отырма, жүгірме, қозғалма, үндеме деп тыйым сала берсеңіз не болмақ? Әрине, ондай қысымда өскен балалар өз ойларын ашық айта алмайды, өзі қалайтын нәрсені жасауға қорқады да , іштей тынып жүре береді.Дарынын байқатпай , сіз байқамай , осы маңызды сәттерге өзіңіз тыйым салатын боласыз.Сондықтан, ұмытпаңыз, еркіндік – тұлға болудың кілті.
Отбасылық қарым-қатынастағы жеке шекаралар
Ерлі-зайыптылар қарым-қатынасында да тұлғаның жеке кеңістігі сақталуы тиіс. Патриархалды қоғамда, қазақ отбасында ,әлебетте, әйелдің жеке шекарасы бірінші кезекте бұзылуы мүмкін.Өйткені, келін боп түскен соң , ененің айтқаны заң, күйеудің айтқаны бұйрық боп көрінеді. Бұлай киінбеу керек, бірінші бала әжесінде қалады,күйеуі әйелінің телефонын тексеруіне болады, т.б. жиі естіп жататын осы фразалардан екі адамның қарым-қатынасына өзге адамның бас сұғатынын жиі байқаймыз. Жаңадан отбасы құрып, жұптық өмірге қадам басқан жастардың арасында жеке шекараны бұзуға қатысты, жиі ұрыс тудыратын сұрақтарға жауап берсек:
- Егер ер адам бұлай киінбеуін сұрап, себебі әйелін қызғанатынын айтса, бұл адекватты пікір.Ал ер адам ретсіз, көңіл-күйінің жоқтығына байланысты жарынан киген киімін ауыстыруын сұраса, себепсіз талап етсе, бұл адекватты емес адамның пікірі екенін байқаймыз.Яғни, адамның, пікірдің адекваттылығына қатысты дүние. Бірақ отбасылық өмірге жауапкершілік алғаннан кейін әйел адамның жарымен келісімді түрде шешім қабылдағаны жөн.
Жеке кеңістікке адамның басқа адамдармен қарым-қатынасы кіретіндіктен, чатты оқу екі адамның әңгімесін тыңдаумен бірдей.Яғни, стандартты этикетке жатпайтын дүние.Ер мен әйел отбасы болғандықтан, біріншіден, сенімсіздік екі адамның арасын суыта бастайды, екіншіден, махаббаттың еркіндіктен құралатынын еске алу керек.Ер мен әйел қатынасында да серіктестік бар, яғни, әйел адам ер адамнан басқа ешкіммен сөйлеспей,тәуелділікке ұрынуы ең үлкен қателік.Тек ер адам әйелдің чатын тексермеуі тиіс десек, жыныстық бөлушілік болар еді.Ер,әйел деп бөлмей,жалпы адам ретінде этикетті сақтап, чатты оқымау керек.Бұл - жеке кеңістікті бұзудың бір тәсілі.
Ең біріншіден, жұптық өмірде де, үйленбеген кездегідей ер де, әйел де – адам .Жұптық өмірде қалай отбасы ретінде біріксе, адам адам ретінде солай жалғыз. Демек, тұлғалық қызығушылықтар, қабілетке орай қалаулар да біреудің қалауына ұқсамасы анық.Жұптық өмірде сіздің қалауыңыз ескерілмей, тұншығып ішіңізде қалып бара жатса, бәрібір өзіңізді бақытты сезінбейсіз.Сондықтан ашық түрде өз қалауларыңызды айтып үйреніңіз.Сізді сыйлайтын әйел/еркек сіздің қалауларыңызды да сыйлайды.
Бұл да жеке кеңістікті бұзудың бір үлгісі.Яғни, отбасы боп құрылған екі адамның қарым-қатынасында не маңызды екенін екі адам ғана шешеді.Балалы бола ма,бір ғана баланы қалай ма, қажет кезде сөзге келіп, ұрыса ма, үнсіз келісе ме, анасымен бірге тұра ма, бөлек тұра ма, әйел адам да өзінің жары сияқты карьера қуа ма ,жоқ үйде отыра ма –мұның бәрі отбасындағы ер мен әйелдің ортақ шешімімен жасалатын дүниелер.Ананың ұлы мен келінінің әр ұрысқаны сайын жағаласуы, әр сөзіне, ісіне баға беріп, жөн сілтеуі қателік! Ақыл айтушы адамдар сияқты сіздің де өз өміріңіз бар.Сіздің де отбасыңыз үшін өзара шешім қабылдауға, мүмкін, қателесуге, қайта сабақ алуға хақыңыз бар.Қоғамдық жерде бөтен адамның « Балалы болмадыңдар ма әлі?» , «Бір ақ бала ма сендерде?» , « Жыл сайын бір бала туған ба сонда?» деген сияқты сіздің құндылығыңызға қатысты пікірін білдіруге құқығы жоқ! Сіздің өміріңізге араласуға бөтен адамдардың құқығы жоқ.
Ps. Сіз жеке шекараңызды қорғай білмесеңіз, өзгелердің өмірін сүресіз.Ал барлық адамды өмірді бір рет қана сүретінін білетін боларсыз? Бірінші рет өмір сүріп жатқан адам үшін қателесуге , адамдарға жоқ деуге де болады.Ең бастысы өзің қалағандай өмірді сүріп үйрен. Кеш деп ойласаң, әлі ерте.
Сізге адамдарға «жоқ» деп жауап қайтару қиын ба? Жеке өмір мен жұмыстың, отбасылық қарым-қатынас пен күнделікті тіршіліктің арасында өзіңізді таппай қалдыңыз ба? Жоспарларыңыз да, алға қойған мақсаттарыңыз да бар, бірақ дәл қазіргі сәтте қалаған дүниеңізді жасауға ,сүйікті фильмді көруге немесе жалғыз қалуға уақытыңыз болмай жүр ме? Жасауымыз тиіс міндеттер мен айналамыздағы адамдар өз өмірімізді бақылауға мүмкіндік қалдырмайды.
Осындай хаоспен күресуге көмектесетін жалғыз құрал – жеке шекараны білу және қорғай алу. Жеке шекаралар деген не? Жеке шекара немесе жеке кеңістік – адамның өзімен, айналасындағы адамдармен қарым-қатынасындағы жеке принциптерін,құқығын,тұлға ретінде «менін» бағалауы. Әр адам психоэмоциональді тұрғыдан ғана емес, физикалық тұрғыдан да жеке шекарасын сақтай білуі тиіс.
Өз «меніңізге» қараңыз.Сол ғана эмоцияңызды, қалауыңызды, ойларыңызды анықтайды, қауіпсіздігіңізді қамтамасыз етеді.Яғни, жұрттың бәрі біле бермейтін, естімейтін «ішкі» даусыңыз - сіздің Меніңіз.
Жеке шекараның бұзылуының кең таралған түрлері:
- адамнан ақыл, кеңес сұрамасаң да, ақылын үйіп-төгуі;
- жеке телефоныңдағы чаттарды рұқсатсыз оқуы;
- физикалық тұрғыдан тым жақын қарым-қатынас жасау;
- басқа адамның міндеттерін ойланбастан өз мойныңа алу, т.б.
Балалардағы немесе бала мен ата-ана арасындағы жеке шекаралар.
Балаларда жеке шекара бола ма?
Балалар бір жасқа келгенде өзінің қолы мен басқа адамның қолын ажырата алатын болады.Осы кезден бастап балалар жеке кеңістікті қабылдай бастайды.Баланың жеке күн тәртібінің болуы, ата-анасы, отбасымен қарым-қатынасынан бөлек уақытының болуы, жеке бөлмесі, жеке телефонының болуы – балалардағы жеке шекараның құрылу белгілері. Егер сіз бір рет болсын осындай әрекеттерге барсаңыз, балаңыздың жеке шекарасын бұздыңыз:
- баланың рұқсатынсыз телефонын ақтару, чаттарды оқу;
- баланың көзінше ата-ананың киім ауыстыруы немесе баланың басқа адамдардың көзінше киім ауыстыруы;
- баланың бөлмесінің есігін қақпай кіру;
- баланың киім алуға, жеке заттарды сатып алуға қатысты пікірін, қалауын көзге ілмеу.
Баланың дарынын анықтауда шекараны сақтаудың маңызы қандай?
Кішкентай баланың бойындағы дарынын анықтау үшін оған еркіндік беру керек, оның жеке шекараларын сақтау керек. Еркін өскен бала өз қалауларын орындайды, өз ойын ашық айтады, өзіне не керегін нақты білетін болады.Сондықтан өзі қалаған ойынды ойнайды, іс-әрекетті жасайды.Мысалы, бір бала музыканың дауысын естісе, ыңылдап не би билеп кетуі мүмкін, бір бала физикалық түрде бір сәтке болсын тыншымай, секіріп, жүгіріп жүреді, ал енді бір бала тыныш қана сурет салуды, үйдің суретін салуды жақсы көруі мүмкін.Осындай детальді сәттерде баланың дарынын бақылап, әрі қарай қабілетінің ашылып, дамуына жол сілтеуге болады.
Ал сіз балаңызға отырма, жүгірме, қозғалма, үндеме деп тыйым сала берсеңіз не болмақ? Әрине, ондай қысымда өскен балалар өз ойларын ашық айта алмайды, өзі қалайтын нәрсені жасауға қорқады да , іштей тынып жүре береді.Дарынын байқатпай , сіз байқамай , осы маңызды сәттерге өзіңіз тыйым салатын боласыз.Сондықтан, ұмытпаңыз, еркіндік – тұлға болудың кілті.
Отбасылық қарым-қатынастағы жеке шекаралар.
Ерлі-зайыптылар қарым-қатынасында да тұлғаның жеке кеңістігі сақталуы тиіс. Патриархалды қоғамда, қазақ отбасында ,әлебетте, әйелдің жеке шекарасы бірінші кезекте бұзылуы мүмкін.Өйткені, келін боп түскен соң , ененің айтқаны заң, күйеудің айтқаны бұйрық боп көрінеді. Бұлай киінбеу керек, бірінші бала әжесінде қалады,күйеуі әйелінің телефонын тексеруіне болады, т.б. жиі естіп жататын осы фразалардан екі адамның қарым-қатынасына өзге адамның бас сұғатынын жиі байқаймыз. Жаңадан отбасы құрып, жұптық өмірге қадам басқан жастардың арасында жеке шекараны бұзуға қатысты, жиі ұрыс тудыратын сұрақтарға жауап берсек:
- Егер ер адам бұлай киінбеуін сұрап, себебі әйелін қызғанатынын айтса, бұл адекватты пікір.Ал ер адам ретсіз, көңіл-күйінің жоқтығына байланысты жарынан киген киімін ауыстыруын сұраса, себепсіз талап етсе, бұл адекватты емес адамның пікірі екенін байқаймыз.Яғни, адамның, пікірдің адекваттылығына қатысты дүние. Бірақ отбасылық өмірге жауапкершілік алғаннан кейін әйел адамның жарымен келісімді түрде шешім қабылдағаны жөн.
Жеке кеңістікке адамның басқа адамдармен қарым-қатынасы кіретіндіктен, чатты оқу екі адамның әңгімесін тыңдаумен бірдей.Яғни, стандартты этикетке жатпайтын дүние.Ер мен әйел отбасы болғандықтан, біріншіден, сенімсіздік екі адамның арасын суыта бастайды, екіншіден, махаббаттың еркіндіктен құралатынын еске алу керек.Ер мен әйел қатынасында да серіктестік бар, яғни, әйел адам ер адамнан басқа ешкіммен сөйлеспей,тәуелділікке ұрынуы ең үлкен қателік.Тек ер адам әйелдің чатын тексермеуі тиіс десек, жыныстық бөлушілік болар еді.Ер,әйел деп бөлмей,жалпы адам ретінде этикетті сақтап, чатты оқымау керек.Бұл - жеке кеңістікті бұзудың бір тәсілі.
Ең біріншіден, жұптық өмірде де, үйленбеген кездегідей ер де, әйел де – адам .Жұптық өмірде қалай отбасы ретінде біріксе, адам адам ретінде солай жалғыз. Демек, тұлғалық қызығушылықтар, қабілетке орай қалаулар да біреудің қалауына ұқсамасы анық.Жұптық өмірде сіздің қалауыңыз ескерілмей, тұншығып ішіңізде қалып бара жатса, бәрібір өзіңізді бақытты сезінбейсіз.Сондықтан ашық түрде өз қалауларыңызды айтып үйреніңіз.Сізді сыйлайтын әйел/еркек сіздің қалауларыңызды да сыйлайды.
Бұл да жеке кеңістікті бұзудың бір үлгісі.Яғни, отбасы боп құрылған екі адамның қарым-қатынасында не маңызды екенін екі адам ғана шешеді.Балалы бола ма,бір ғана баланы қалай ма, қажет кезде сөзге келіп, ұрыса ма, үнсіз келісе ме, анасымен бірге тұра ма, бөлек тұра ма, әйел адам да өзінің жары сияқты карьера қуа ма ,жоқ үйде отыра ма –мұның бәрі отбасындағы ер мен әйелдің ортақ шешімімен жасалатын дүниелер.Ананың ұлы мен келінінің әр ұрысқаны сайын жағаласуы, әр сөзіне, ісіне баға беріп, жөн сілтеуі қателік! Ақыл айтушы адамдар сияқты сіздің де өз өміріңіз бар.Сіздің де отбасыңыз үшін өзара шешім қабылдауға, мүмкін, қателесуге, қайта сабақ алуға хақыңыз бар.Қоғамдық жерде бөтен адамның « Балалы болмадыңдар ма әлі?» , «Бір ақ бала ма сендерде?» , « Жыл сайын бір бала туған ба сонда?» деген сияқты сіздің құндылығыңызға қатысты пікірін білдіруге құқығы жоқ! Сіздің өміріңізге араласуға бөтен адамдардың құқығы жоқ.
Ps. Сіз жеке шекараңызды қорғай білмесеңіз, өзгелердің өмірін сүресіз.Ал барлық адамды өмірді бір рет қана сүретінін білетін боларсыз? Бірінші рет өмір сүріп жатқан адам үшін қателесуге , адамдарға жоқ деуге де болады.Ең бастысы өзің қалағандай өмірді сүріп үйрен.Кеш деп ойласаң, әлі ерте.
Сізге адамдарға «жоқ» деп жауап қайтару қиын ба? Жеке өмір мен жұмыстың, отбасылық қарым-қатынас пен күнделікті тіршіліктің арасында өзіңізді таппай қалдыңыз ба? Жоспарларыңыз да, алға қойған мақсаттарыңыз да бар, бірақ дәл қазіргі сәтте қалаған дүниеңізді жасауға ,сүйікті фильмді көруге немесе жалғыз қалуға уақытыңыз болмай жүр ме? Жасауымыз тиіс міндеттер мен айналамыздағы адамдар өз өмірімізді бақылауға мүмкіндік қалдырмайды.
Осындай хаоспен күресуге көмектесетін жалғыз құрал – жеке шекараны білу және қорғай алу. Жеке шекаралар деген не? Жеке шекара немесе жеке кеңістік – адамның өзімен, айналасындағы адамдармен қарым-қатынасындағы жеке принциптерін,құқығын,тұлға ретінде «менін» бағалауы. Әр адам психоэмоциональді тұрғыдан ғана емес, физикалық тұрғыдан да жеке шекарасын сақтай білуі тиіс.
Өз «меніңізге» қараңыз.Сол ғана эмоцияңызды, қалауыңызды, ойларыңызды анықтайды, қауіпсіздігіңізді қамтамасыз етеді.Яғни, жұрттың бәрі біле бермейтін, естімейтін «ішкі» даусыңыз - сіздің Меніңіз.
Жеке шекараның бұзылуының кең таралған түрлері:
- адамнан ақыл, кеңес сұрамасаң да, ақылын үйіп-төгуі;
- жеке телефоныңдағы чаттарды рұқсатсыз оқуы;
- физикалық тұрғыдан тым жақын қарым-қатынас жасау;
- басқа адамның міндеттерін ойланбастан өз мойныңа алу, т.б.
Балалардағы немесе бала мен ата-ана арасындағы жеке шекаралар.
Балаларда жеке шекара бола ма?
Балалар бір жасқа келгенде өзінің қолы мен басқа адамның қолын ажырата алатын болады.Осы кезден бастап балалар жеке кеңістікті қабылдай бастайды.Баланың жеке күн тәртібінің болуы, ата-анасы, отбасымен қарым-қатынасынан бөлек уақытының болуы, жеке бөлмесі, жеке телефонының болуы – балалардағы жеке шекараның құрылу белгілері. Егер сіз бір рет болсын осындай әрекеттерге барсаңыз, балаңыздың жеке шекарасын бұздыңыз:
- баланың рұқсатынсыз телефонын ақтару, чаттарды оқу;
- баланың көзінше ата-ананың киім ауыстыруы немесе баланың басқа адамдардың көзінше киім ауыстыруы;
- баланың бөлмесінің есігін қақпай кіру;
- баланың киім алуға, жеке заттарды сатып алуға қатысты пікірін, қалауын көзге ілмеу.
Баланың дарынын анықтауда шекараны сақтаудың маңызы қандай?
Кішкентай баланың бойындағы дарынын анықтау үшін оған еркіндік беру керек, оның жеке шекараларын сақтау керек. Еркін өскен бала өз қалауларын орындайды, өз ойын ашық айтады, өзіне не керегін нақты білетін болады.Сондықтан өзі қалаған ойынды ойнайды, іс-әрекетті жасайды.Мысалы, бір бала музыканың дауысын естісе, ыңылдап не би билеп кетуі мүмкін, бір бала физикалық түрде бір сәтке болсын тыншымай, секіріп, жүгіріп жүреді, ал енді бір бала тыныш қана сурет салуды, үйдің суретін салуды жақсы көруі мүмкін.Осындай детальді сәттерде баланың дарынын бақылап, әрі қарай қабілетінің ашылып, дамуына жол сілтеуге болады.
Ал сіз балаңызға отырма, жүгірме, қозғалма, үндеме деп тыйым сала берсеңіз не болмақ? Әрине, ондай қысымда өскен балалар өз ойларын ашық айта алмайды, өзі қалайтын нәрсені жасауға қорқады да , іштей тынып жүре береді.Дарынын байқатпай , сіз байқамай , осы маңызды сәттерге өзіңіз тыйым салатын боласыз.Сондықтан, ұмытпаңыз, еркіндік – тұлға болудың кілті.
Отбасылық қарым-қатынастағы жеке шекаралар.
Ерлі-зайыптылар қарым-қатынасында да тұлғаның жеке кеңістігі сақталуы тиіс. Патриархалды қоғамда, қазақ отбасында ,әлебетте, әйелдің жеке шекарасы бірінші кезекте бұзылуы мүмкін.Өйткені, келін боп түскен соң , ененің айтқаны заң, күйеудің айтқаны бұйрық боп көрінеді. Бұлай киінбеу керек, бірінші бала әжесінде қалады,күйеуі әйелінің телефонын тексеруіне болады, т.б. жиі естіп жататын осы фразалардан екі адамның қарым-қатынасына өзге адамның бас сұғатынын жиі байқаймыз. Жаңадан отбасы құрып, жұптық өмірге қадам басқан жастардың арасында жеке шекараны бұзуға қатысты, жиі ұрыс тудыратын сұрақтарға жауап берсек:
- Егер ер адам бұлай киінбеуін сұрап, себебі әйелін қызғанатынын айтса, бұл адекватты пікір.Ал ер адам ретсіз, көңіл-күйінің жоқтығына байланысты жарынан киген киімін ауыстыруын сұраса, себепсіз талап етсе, бұл адекватты емес адамның пікірі екенін байқаймыз.Яғни, адамның, пікірдің адекваттылығына қатысты дүние. Бірақ отбасылық өмірге жауапкершілік алғаннан кейін әйел адамның жарымен келісімді түрде шешім қабылдағаны жөн.
Жеке кеңістікке адамның басқа адамдармен қарым-қатынасы кіретіндіктен, чатты оқу екі адамның әңгімесін тыңдаумен бірдей.Яғни, стандартты этикетке жатпайтын дүние.Ер мен әйел отбасы болғандықтан, біріншіден, сенімсіздік екі адамның арасын суыта бастайды, екіншіден, махаббаттың еркіндіктен құралатынын еске алу керек.Ер мен әйел қатынасында да серіктестік бар, яғни, әйел адам ер адамнан басқа ешкіммен сөйлеспей,тәуелділікке ұрынуы ең үлкен қателік.Тек ер адам әйелдің чатын тексермеуі тиіс десек, жыныстық бөлушілік болар еді.Ер,әйел деп бөлмей,жалпы адам ретінде этикетті сақтап, чатты оқымау керек.Бұл - жеке кеңістікті бұзудың бір тәсілі.
Ең біріншіден, жұптық өмірде де, үйленбеген кездегідей ер де, әйел де – адам .Жұптық өмірде қалай отбасы ретінде біріксе, адам адам ретінде солай жалғыз. Демек, тұлғалық қызығушылықтар, қабілетке орай қалаулар да біреудің қалауына ұқсамасы анық.Жұптық өмірде сіздің қалауыңыз ескерілмей, тұншығып ішіңізде қалып бара жатса, бәрібір өзіңізді бақытты сезінбейсіз.Сондықтан ашық түрде өз қалауларыңызды айтып үйреніңіз.Сізді сыйлайтын әйел/еркек сіздің қалауларыңызды да сыйлайды.
Бұл да жеке кеңістікті бұзудың бір үлгісі.Яғни, отбасы боп құрылған екі адамның қарым-қатынасында не маңызды екенін екі адам ғана шешеді.Балалы бола ма,бір ғана баланы қалай ма, қажет кезде сөзге келіп, ұрыса ма, үнсіз келісе ме, анасымен бірге тұра ма, бөлек тұра ма, әйел адам да өзінің жары сияқты карьера қуа ма ,жоқ үйде отыра ма –мұның бәрі отбасындағы ер мен әйелдің ортақ шешімімен жасалатын дүниелер.Ананың ұлы мен келінінің әр ұрысқаны сайын жағаласуы, әр сөзіне, ісіне баға беріп, жөн сілтеуі қателік! Ақыл айтушы адамдар сияқты сіздің де өз өміріңіз бар.Сіздің де отбасыңыз үшін өзара шешім қабылдауға, мүмкін, қателесуге, қайта сабақ алуға хақыңыз бар.Қоғамдық жерде бөтен адамның « Балалы болмадыңдар ма әлі?» , «Бір ақ бала ма сендерде?» , « Жыл сайын бір бала туған ба сонда?» деген сияқты сіздің құндылығыңызға қатысты пікірін білдіруге құқығы жоқ! Сіздің өміріңізге араласуға бөтен адамдардың құқығы жоқ.
Ps. Сіз жеке шекараңызды қорғай білмесеңіз, өзгелердің өмірін сүресіз.Ал барлық адамды өмірді бір рет қана сүретінін білетін боларсыз? Бірінші рет өмір сүріп жатқан адам үшін қателесуге , адамдарға жоқ деуге де болады.Ең бастысы өзің қалағандай өмірді сүріп үйрен.Кеш деп ойласаң, әлі ерте.
Сізге адамдарға «жоқ» деп жауап қайтару қиын ба? Жеке өмір мен жұмыстың, отбасылық қарым-қатынас пен күнделікті тіршіліктің арасында өзіңізді таппай қалдыңыз ба? Жоспарларыңыз да, алға қойған мақсаттарыңыз да бар, бірақ дәл қазіргі сәтте қалаған дүниеңізді жасауға ,сүйікті фильмді көруге немесе жалғыз қалуға уақытыңыз болмай жүр ме? Жасауымыз тиіс міндеттер мен айналамыздағы адамдар өз өмірімізді бақылауға мүмкіндік қалдырмайды.
Осындай хаоспен күресуге көмектесетін жалғыз құрал – жеке шекараны білу және қорғай алу. Жеке шекаралар деген не? Жеке шекара немесе жеке кеңістік – адамның өзімен, айналасындағы адамдармен қарым-қатынасындағы жеке принциптерін,құқығын,тұлға ретінде «менін» бағалауы. Әр адам психоэмоциональді тұрғыдан ғана емес, физикалық тұрғыдан да жеке шекарасын сақтай білуі тиіс.
Өз «меніңізге» қараңыз.Сол ғана эмоцияңызды, қалауыңызды, ойларыңызды анықтайды, қауіпсіздігіңізді қамтамасыз етеді.Яғни, жұрттың бәрі біле бермейтін, естімейтін «ішкі» даусыңыз - сіздің Меніңіз.
Жеке шекараның бұзылуының кең таралған түрлері:
- адамнан ақыл, кеңес сұрамасаң да, ақылын үйіп-төгуі;
- жеке телефоныңдағы чаттарды рұқсатсыз оқуы;
- физикалық тұрғыдан тым жақын қарым-қатынас жасау;
- басқа адамның міндеттерін ойланбастан өз мойныңа алу, т.б.
Балалардағы немесе бала мен ата-ана арасындағы жеке шекаралар.
Балаларда жеке шекара бола ма?
Балалар бір жасқа келгенде өзінің қолы мен басқа адамның қолын ажырата алатын болады.Осы кезден бастап балалар жеке кеңістікті қабылдай бастайды.Баланың жеке күн тәртібінің болуы, ата-анасы, отбасымен қарым-қатынасынан бөлек уақытының болуы, жеке бөлмесі, жеке телефонының болуы – балалардағы жеке шекараның құрылу белгілері. Егер сіз бір рет болсын осындай әрекеттерге барсаңыз, балаңыздың жеке шекарасын бұздыңыз:
- баланың рұқсатынсыз телефонын ақтару, чаттарды оқу;
- баланың көзінше ата-ананың киім ауыстыруы немесе баланың басқа адамдардың көзінше киім ауыстыруы;
- баланың бөлмесінің есігін қақпай кіру;
- баланың киім алуға, жеке заттарды сатып алуға қатысты пікірін, қалауын көзге ілмеу.
Баланың дарынын анықтауда шекараны сақтаудың маңызы қандай?
Кішкентай баланың бойындағы дарынын анықтау үшін оған еркіндік беру керек, оның жеке шекараларын сақтау керек. Еркін өскен бала өз қалауларын орындайды, өз ойын ашық айтады, өзіне не керегін нақты білетін болады.Сондықтан өзі қалаған ойынды ойнайды, іс-әрекетті жасайды.Мысалы, бір бала музыканың дауысын естісе, ыңылдап не би билеп кетуі мүмкін, бір бала физикалық түрде бір сәтке болсын тыншымай, секіріп, жүгіріп жүреді, ал енді бір бала тыныш қана сурет салуды, үйдің суретін салуды жақсы көруі мүмкін.Осындай детальді сәттерде баланың дарынын бақылап, әрі қарай қабілетінің ашылып, дамуына жол сілтеуге болады.
Ал сіз балаңызға отырма, жүгірме, қозғалма, үндеме деп тыйым сала берсеңіз не болмақ? Әрине, ондай қысымда өскен балалар өз ойларын ашық айта алмайды, өзі қалайтын нәрсені жасауға қорқады да , іштей тынып жүре береді.Дарынын байқатпай , сіз байқамай , осы маңызды сәттерге өзіңіз тыйым салатын боласыз.Сондықтан, ұмытпаңыз, еркіндік – тұлға болудың кілті.
Отбасылық қарым-қатынастағы жеке шекаралар.
Ерлі-зайыптылар қарым-қатынасында да тұлғаның жеке кеңістігі сақталуы тиіс. Патриархалды қоғамда, қазақ отбасында ,әлебетте, әйелдің жеке шекарасы бірінші кезекте бұзылуы мүмкін.Өйткені, келін боп түскен соң , ененің айтқаны заң, күйеудің айтқаны бұйрық боп көрінеді. Бұлай киінбеу керек, бірінші бала әжесінде қалады,күйеуі әйелінің телефонын тексеруіне болады, т.б. жиі естіп жататын осы фразалардан екі адамның қарым-қатынасына өзге адамның бас сұғатынын жиі байқаймыз. Жаңадан отбасы құрып, жұптық өмірге қадам басқан жастардың арасында жеке шекараны бұзуға қатысты, жиі ұрыс тудыратын сұрақтарға жауап берсек:
- Егер ер адам бұлай киінбеуін сұрап, себебі әйелін қызғанатынын айтса, бұл адекватты пікір.Ал ер адам ретсіз, көңіл-күйінің жоқтығына байланысты жарынан киген киімін ауыстыруын сұраса, себепсіз талап етсе, бұл адекватты емес адамның пікірі екенін байқаймыз.Яғни, адамның, пікірдің адекваттылығына қатысты дүние. Бірақ отбасылық өмірге жауапкершілік алғаннан кейін әйел адамның жарымен келісімді түрде шешім қабылдағаны жөн.
Жеке кеңістікке адамның басқа адамдармен қарым-қатынасы кіретіндіктен, чатты оқу екі адамның әңгімесін тыңдаумен бірдей.Яғни, стандартты этикетке жатпайтын дүние.Ер мен әйел отбасы болғандықтан, біріншіден, сенімсіздік екі адамның арасын суыта бастайды, екіншіден, махаббаттың еркіндіктен құралатынын еске алу керек.Ер мен әйел қатынасында да серіктестік бар, яғни, әйел адам ер адамнан басқа ешкіммен сөйлеспей,тәуелділікке ұрынуы ең үлкен қателік.Тек ер адам әйелдің чатын тексермеуі тиіс десек, жыныстық бөлушілік болар еді.Ер,әйел деп бөлмей,жалпы адам ретінде этикетті сақтап, чатты оқымау керек.Бұл - жеке кеңістікті бұзудың бір тәсілі.
Ең біріншіден, жұптық өмірде де, үйленбеген кездегідей ер де, әйел де – адам .Жұптық өмірде қалай отбасы ретінде біріксе, адам адам ретінде солай жалғыз. Демек, тұлғалық қызығушылықтар, қабілетке орай қалаулар да біреудің қалауына ұқсамасы анық.Жұптық өмірде сіздің қалауыңыз ескерілмей, тұншығып ішіңізде қалып бара жатса, бәрібір өзіңізді бақытты сезінбейсіз.Сондықтан ашық түрде өз қалауларыңызды айтып үйреніңіз.Сізді сыйлайтын әйел/еркек сіздің қалауларыңызды да сыйлайды.
Бұл да жеке кеңістікті бұзудың бір үлгісі.Яғни, отбасы боп құрылған екі адамның қарым-қатынасында не маңызды екенін екі адам ғана шешеді.Балалы бола ма,бір ғана баланы қалай ма, қажет кезде сөзге келіп, ұрыса ма, үнсіз келісе ме, анасымен бірге тұра ма, бөлек тұра ма, әйел адам да өзінің жары сияқты карьера қуа ма ,жоқ үйде отыра ма –мұның бәрі отбасындағы ер мен әйелдің ортақ шешімімен жасалатын дүниелер.Ананың ұлы мен келінінің әр ұрысқаны сайын жағаласуы, әр сөзіне, ісіне баға беріп, жөн сілтеуі қателік! Ақыл айтушы адамдар сияқты сіздің де өз өміріңіз бар.Сіздің де отбасыңыз үшін өзара шешім қабылдауға, мүмкін, қателесуге, қайта сабақ алуға хақыңыз бар.Қоғамдық жерде бөтен адамның « Балалы болмадыңдар ма әлі?» , «Бір ақ бала ма сендерде?» , « Жыл сайын бір бала туған ба сонда?» деген сияқты сіздің құндылығыңызға қатысты пікірін білдіруге құқығы жоқ! Сіздің өміріңізге араласуға бөтен адамдардың құқығы жоқ.
Ps. Сіз жеке шекараңызды қорғай білмесеңіз, өзгелердің өмірін сүресіз.Ал барлық адамды өмірді бір рет қана сүретінін білетін боларсыз? Бірінші рет өмір сүріп жатқан адам үшін қателесуге , адамдарға жоқ деуге де болады.Ең бастысы өзің қалағандай өмірді сүріп үйрен.Кеш деп ойласаң, әлі ерте.
Сізге адамдарға «жоқ» деп жауап қайтару қиын ба? Жеке өмір мен жұмыстың, отбасылық қарым-қатынас пен күнделікті тіршіліктің арасында өзіңізді таппай қалдыңыз ба? Жоспарларыңыз да, алға қойған мақсаттарыңыз да бар, бірақ дәл қазіргі сәтте қалаған дүниеңізді жасауға ,сүйікті фильмді көруге немесе жалғыз қалуға уақытыңыз болмай жүр ме? Жасауымыз тиіс міндеттер мен айналамыздағы адамдар өз өмірімізді бақылауға мүмкіндік қалдырмайды.
Осындай хаоспен күресуге көмектесетін жалғыз құрал – жеке шекараны білу және қорғай алу. Жеке шекаралар деген не? Жеке шекара немесе жеке кеңістік – адамның өзімен, айналасындағы адамдармен қарым-қатынасындағы жеке принциптерін,құқығын,тұлға ретінде «менін» бағалауы. Әр адам психоэмоциональді тұрғыдан ғана емес, физикалық тұрғыдан да жеке шекарасын сақтай білуі тиіс.
Өз «меніңізге» қараңыз.Сол ғана эмоцияңызды, қалауыңызды, ойларыңызды анықтайды, қауіпсіздігіңізді қамтамасыз етеді.Яғни, жұрттың бәрі біле бермейтін, естімейтін «ішкі» даусыңыз - сіздің Меніңіз.
Жеке шекараның бұзылуының кең таралған түрлері:
- адамнан ақыл, кеңес сұрамасаң да, ақылын үйіп-төгуі;
- жеке телефоныңдағы чаттарды рұқсатсыз оқуы;
- физикалық тұрғыдан тым жақын қарым-қатынас жасау;
- басқа адамның міндеттерін ойланбастан өз мойныңа алу, т.б.
Балалардағы немесе бала мен ата-ана арасындағы жеке шекаралар.
Балаларда жеке шекара бола ма?
Балалар бір жасқа келгенде өзінің қолы мен басқа адамның қолын ажырата алатын болады.Осы кезден бастап балалар жеке кеңістікті қабылдай бастайды.Баланың жеке күн тәртібінің болуы, ата-анасы, отбасымен қарым-қатынасынан бөлек уақытының болуы, жеке бөлмесі, жеке телефонының болуы – балалардағы жеке шекараның құрылу белгілері. Егер сіз бір рет болсын осындай әрекеттерге барсаңыз, балаңыздың жеке шекарасын бұздыңыз:
- баланың рұқсатынсыз телефонын ақтару, чаттарды оқу;
- баланың көзінше ата-ананың киім ауыстыруы немесе баланың басқа адамдардың көзінше киім ауыстыруы;
- баланың бөлмесінің есігін қақпай кіру;
- баланың киім алуға, жеке заттарды сатып алуға қатысты пікірін, қалауын көзге ілмеу.
Баланың дарынын анықтауда шекараны сақтаудың маңызы қандай?
Кішкентай баланың бойындағы дарынын анықтау үшін оған еркіндік беру керек, оның жеке шекараларын сақтау керек. Еркін өскен бала өз қалауларын орындайды, өз ойын ашық айтады, өзіне не керегін нақты білетін болады.Сондықтан өзі қалаған ойынды ойнайды, іс-әрекетті жасайды.Мысалы, бір бала музыканың дауысын естісе, ыңылдап не би билеп кетуі мүмкін, бір бала физикалық түрде бір сәтке болсын тыншымай, секіріп, жүгіріп жүреді, ал енді бір бала тыныш қана сурет салуды, үйдің суретін салуды жақсы көруі мүмкін.Осындай детальді сәттерде баланың дарынын бақылап, әрі қарай қабілетінің ашылып, дамуына жол сілтеуге болады.
Ал сіз балаңызға отырма, жүгірме, қозғалма, үндеме деп тыйым сала берсеңіз не болмақ? Әрине, ондай қысымда өскен балалар өз ойларын ашық айта алмайды, өзі қалайтын нәрсені жасауға қорқады да , іштей тынып жүре береді.Дарынын байқатпай , сіз байқамай , осы маңызды сәттерге өзіңіз тыйым салатын боласыз.Сондықтан, ұмытпаңыз, еркіндік – тұлға болудың кілті.
Отбасылық қарым-қатынастағы жеке шекаралар.
Ерлі-зайыптылар қарым-қатынасында да тұлғаның жеке кеңістігі сақталуы тиіс. Патриархалды қоғамда, қазақ отбасында ,әлебетте, әйелдің жеке шекарасы бірінші кезекте бұзылуы мүмкін.Өйткені, келін боп түскен соң , ененің айтқаны заң, күйеудің айтқаны бұйрық боп көрінеді. Бұлай киінбеу керек, бірінші бала әжесінде қалады,күйеуі әйелінің телефонын тексеруіне болады, т.б. жиі естіп жататын осы фразалардан екі адамның қарым-қатынасына өзге адамның бас сұғатынын жиі байқаймыз. Жаңадан отбасы құрып, жұптық өмірге қадам басқан жастардың арасында жеке шекараны бұзуға қатысты, жиі ұрыс тудыратын сұрақтарға жауап берсек:
- Егер ер адам бұлай киінбеуін сұрап, себебі әйелін қызғанатынын айтса, бұл адекватты пікір.Ал ер адам ретсіз, көңіл-күйінің жоқтығына байланысты жарынан киген киімін ауыстыруын сұраса, себепсіз талап етсе, бұл адекватты емес адамның пікірі екенін байқаймыз.Яғни, адамның, пікірдің адекваттылығына қатысты дүние. Бірақ отбасылық өмірге жауапкершілік алғаннан кейін әйел адамның жарымен келісімді түрде шешім қабылдағаны жөн.
Жеке кеңістікке адамның басқа адамдармен қарым-қатынасы кіретіндіктен, чатты оқу екі адамның әңгімесін тыңдаумен бірдей.Яғни, стандартты этикетке жатпайтын дүние.Ер мен әйел отбасы болғандықтан, біріншіден, сенімсіздік екі адамның арасын суыта бастайды, екіншіден, махаббаттың еркіндіктен құралатынын еске алу керек.Ер мен әйел қатынасында да серіктестік бар, яғни, әйел адам ер адамнан басқа ешкіммен сөйлеспей,тәуелділікке ұрынуы ең үлкен қателік.Тек ер адам әйелдің чатын тексермеуі тиіс десек, жыныстық бөлушілік болар еді.Ер,әйел деп бөлмей,жалпы адам ретінде этикетті сақтап, чатты оқымау керек.Бұл - жеке кеңістікті бұзудың бір тәсілі.
Ең біріншіден, жұптық өмірде де, үйленбеген кездегідей ер де, әйел де – адам .Жұптық өмірде қалай отбасы ретінде біріксе, адам адам ретінде солай жалғыз. Демек, тұлғалық қызығушылықтар, қабілетке орай қалаулар да біреудің қалауына ұқсамасы анық.Жұптық өмірде сіздің қалауыңыз ескерілмей, тұншығып ішіңізде қалып бара жатса, бәрібір өзіңізді бақытты сезінбейсіз.Сондықтан ашық түрде өз қалауларыңызды айтып үйреніңіз.Сізді сыйлайтын әйел/еркек сіздің қалауларыңызды да сыйлайды.
Бұл да жеке кеңістікті бұзудың бір үлгісі.Яғни, отбасы боп құрылған екі адамның қарым-қатынасында не маңызды екенін екі адам ғана шешеді.Балалы бола ма,бір ғана баланы қалай ма, қажет кезде сөзге келіп, ұрыса ма, үнсіз келісе ме, анасымен бірге тұра ма, бөлек тұра ма, әйел адам да өзінің жары сияқты карьера қуа ма ,жоқ үйде отыра ма –мұның бәрі отбасындағы ер мен әйелдің ортақ шешімімен жасалатын дүниелер.Ананың ұлы мен келінінің әр ұрысқаны сайын жағаласуы, әр сөзіне, ісіне баға беріп, жөн сілтеуі қателік! Ақыл айтушы адамдар сияқты сіздің де өз өміріңіз бар.Сіздің де отбасыңыз үшін өзара шешім қабылдауға, мүмкін, қателесуге, қайта сабақ алуға хақыңыз бар.Қоғамдық жерде бөтен адамның « Балалы болмадыңдар ма әлі?» , «Бір ақ бала ма сендерде?» , « Жыл сайын бір бала туған ба сонда?» деген сияқты сіздің құндылығыңызға қатысты пікірін білдіруге құқығы жоқ! Сіздің өміріңізге араласуға бөтен адамдардың құқығы жоқ.
Ps. Сіз жеке шекараңызды қорғай білмесеңіз, өзгелердің өмірін сүресіз.Ал барлық адамды өмірді бір рет қана сүретінін білетін боларсыз? Бірінші рет өмір сүріп жатқан адам үшін қателесуге , адамдарға жоқ деуге де болады.Ең бастысы өзің қалағандай өмірді сүріп үйрен.Кеш деп ойласаң, әлі ерте.
Сізге адамдарға «жоқ» деп жауап қайтару қиын ба? Жеке өмір мен жұмыстың, отбасылық қарым-қатынас пен күнделікті тіршіліктің арасында өзіңізді таппай қалдыңыз ба? Жоспарларыңыз да, алға қойған мақсаттарыңыз да бар, бірақ дәл қазіргі сәтте қалаған дүниеңізді жасауға ,сүйікті фильмді көруге немесе жалғыз қалуға уақытыңыз болмай жүр ме? Жасауымыз тиіс міндеттер мен айналамыздағы адамдар өз өмірімізді бақылауға мүмкіндік қалдырмайды.
Осындай хаоспен күресуге көмектесетін жалғыз құрал – жеке шекараны білу және қорғай алу. Жеке шекаралар деген не? Жеке шекара немесе жеке кеңістік – адамның өзімен, айналасындағы адамдармен қарым-қатынасындағы жеке принциптерін,құқығын,тұлға ретінде «менін» бағалауы. Әр адам психоэмоциональді тұрғыдан ғана емес, физикалық тұрғыдан да жеке шекарасын сақтай білуі тиіс.
Өз «меніңізге» қараңыз.Сол ғана эмоцияңызды, қалауыңызды, ойларыңызды анықтайды, қауіпсіздігіңізді қамтамасыз етеді.Яғни, жұрттың бәрі біле бермейтін, естімейтін «ішкі» даусыңыз - сіздің Меніңіз.
Жеке шекараның бұзылуының кең таралған түрлері:
- адамнан ақыл, кеңес сұрамасаң да, ақылын үйіп-төгуі;
- жеке телефоныңдағы чаттарды рұқсатсыз оқуы;
- физикалық тұрғыдан тым жақын қарым-қатынас жасау;
- басқа адамның міндеттерін ойланбастан өз мойныңа алу, т.б.
Балалардағы немесе бала мен ата-ана арасындағы жеке шекаралар.
Балаларда жеке шекара бола ма?
Балалар бір жасқа келгенде өзінің қолы мен басқа адамның қолын ажырата алатын болады.Осы кезден бастап балалар жеке кеңістікті қабылдай бастайды.Баланың жеке күн тәртібінің болуы, ата-анасы, отбасымен қарым-қатынасынан бөлек уақытының болуы, жеке бөлмесі, жеке телефонының болуы – балалардағы жеке шекараның құрылу белгілері. Егер сіз бір рет болсын осындай әрекеттерге барсаңыз, балаңыздың жеке шекарасын бұздыңыз:
- баланың рұқсатынсыз телефонын ақтару, чаттарды оқу;
- баланың көзінше ата-ананың киім ауыстыруы немесе баланың басқа адамдардың көзінше киім ауыстыруы;
- баланың бөлмесінің есігін қақпай кіру;
- баланың киім алуға, жеке заттарды сатып алуға қатысты пікірін, қалауын көзге ілмеу.
Баланың дарынын анықтауда шекараны сақтаудың маңызы қандай?
Кішкентай баланың бойындағы дарынын анықтау үшін оған еркіндік беру керек, оның жеке шекараларын сақтау керек. Еркін өскен бала өз қалауларын орындайды, өз ойын ашық айтады, өзіне не керегін нақты білетін болады.Сондықтан өзі қалаған ойынды ойнайды, іс-әрекетті жасайды.Мысалы, бір бала музыканың дауысын естісе, ыңылдап не би билеп кетуі мүмкін, бір бала физикалық түрде бір сәтке болсын тыншымай, секіріп, жүгіріп жүреді, ал енді бір бала тыныш қана сурет салуды, үйдің суретін салуды жақсы көруі мүмкін.Осындай детальді сәттерде баланың дарынын бақылап, әрі қарай қабілетінің ашылып, дамуына жол сілтеуге болады.
Ал сіз балаңызға отырма, жүгірме, қозғалма, үндеме деп тыйым сала берсеңіз не болмақ? Әрине, ондай қысымда өскен балалар өз ойларын ашық айта алмайды, өзі қалайтын нәрсені жасауға қорқады да , іштей тынып жүре береді.Дарынын байқатпай , сіз байқамай , осы маңызды сәттерге өзіңіз тыйым салатын боласыз.Сондықтан, ұмытпаңыз, еркіндік – тұлға болудың кілті.
Отбасылық қарым-қатынастағы жеке шекаралар.
Ерлі-зайыптылар қарым-қатынасында да тұлғаның жеке кеңістігі сақталуы тиіс. Патриархалды қоғамда, қазақ отбасында ,әлебетте, әйелдің жеке шекарасы бірінші кезекте бұзылуы мүмкін.Өйткені, келін боп түскен соң , ененің айтқаны заң, күйеудің айтқаны бұйрық боп көрінеді. Бұлай киінбеу керек, бірінші бала әжесінде қалады,күйеуі әйелінің телефонын тексеруіне болады, т.б. жиі естіп жататын осы фразалардан екі адамның қарым-қатынасына өзге адамның бас сұғатынын жиі байқаймыз. Жаңадан отбасы құрып, жұптық өмірге қадам басқан жастардың арасында жеке шекараны бұзуға қатысты, жиі ұрыс тудыратын сұрақтарға жауап берсек:
- Егер ер адам бұлай киінбеуін сұрап, себебі әйелін қызғанатынын айтса, бұл адекватты пікір.Ал ер адам ретсіз, көңіл-күйінің жоқтығына байланысты жарынан киген киімін ауыстыруын сұраса, себепсіз талап етсе, бұл адекватты емес адамның пікірі екенін байқаймыз.Яғни, адамның, пікірдің адекваттылығына қатысты дүние. Бірақ отбасылық өмірге жауапкершілік алғаннан кейін әйел адамның жарымен келісімді түрде шешім қабылдағаны жөн.
Жеке кеңістікке адамның басқа адамдармен қарым-қатынасы кіретіндіктен, чатты оқу екі адамның әңгімесін тыңдаумен бірдей.Яғни, стандартты этикетке жатпайтын дүние.Ер мен әйел отбасы болғандықтан, біріншіден, сенімсіздік екі адамның арасын суыта бастайды, екіншіден, махаббаттың еркіндіктен құралатынын еске алу керек.Ер мен әйел қатынасында да серіктестік бар, яғни, әйел адам ер адамнан басқа ешкіммен сөйлеспей,тәуелділікке ұрынуы ең үлкен қателік.Тек ер адам әйелдің чатын тексермеуі тиіс десек, жыныстық бөлушілік болар еді.Ер,әйел деп бөлмей,жалпы адам ретінде этикетті сақтап, чатты оқымау керек.Бұл - жеке кеңістікті бұзудың бір тәсілі.
Ең біріншіден, жұптық өмірде де, үйленбеген кездегідей ер де, әйел де – адам .Жұптық өмірде қалай отбасы ретінде біріксе, адам адам ретінде солай жалғыз. Демек, тұлғалық қызығушылықтар, қабілетке орай қалаулар да біреудің қалауына ұқсамасы анық.Жұптық өмірде сіздің қалауыңыз ескерілмей, тұншығып ішіңізде қалып бара жатса, бәрібір өзіңізді бақытты сезінбейсіз.Сондықтан ашық түрде өз қалауларыңызды айтып үйреніңіз.Сізді сыйлайтын әйел/еркек сіздің қалауларыңызды да сыйлайды.
Бұл да жеке кеңістікті бұзудың бір үлгісі.Яғни, отбасы боп құрылған екі адамның қарым-қатынасында не маңызды екенін екі адам ғана шешеді.Балалы бола ма,бір ғана баланы қалай ма, қажет кезде сөзге келіп, ұрыса ма, үнсіз келісе ме, анасымен бірге тұра ма, бөлек тұра ма, әйел адам да өзінің жары сияқты карьера қуа ма ,жоқ үйде отыра ма –мұның бәрі отбасындағы ер мен әйелдің ортақ шешімімен жасалатын дүниелер.Ананың ұлы мен келінінің әр ұрысқаны сайын жағаласуы, әр сөзіне, ісіне баға беріп, жөн сілтеуі қателік! Ақыл айтушы адамдар сияқты сіздің де өз өміріңіз бар.Сіздің де отбасыңыз үшін өзара шешім қабылдауға, мүмкін, қателесуге, қайта сабақ алуға хақыңыз бар.Қоғамдық жерде бөтен адамның « Балалы болмадыңдар ма әлі?» , «Бір ақ бала ма сендерде?» , « Жыл сайын бір бала туған ба сонда?» деген сияқты сіздің құндылығыңызға қатысты пікірін білдіруге құқығы жоқ! Сіздің өміріңізге араласуға бөтен адамдардың құқығы жоқ.
Ps. Сіз жеке шекараңызды қорғай білмесеңіз, өзгелердің өмірін сүресіз.Ал барлық адамды өмірді бір рет қана сүретінін білетін боларсыз? Бірінші рет өмір сүріп жатқан адам үшін қателесуге , адамдарға жоқ деуге де болады.Ең бастысы өзің қалағандай өмірді сүріп үйрен.Кеш деп ойласаң, әлі ерте.
Сізге адамдарға «жоқ» деп жауап қайтару қиын ба? Жеке өмір мен жұмыстың, отбасылық қарым-қатынас пен күнделікті тіршіліктің арасында өзіңізді таппай қалдыңыз ба? Жоспарларыңыз да, алға қойған мақсаттарыңыз да бар, бірақ дәл қазіргі сәтте қалаған дүниеңізді жасауға ,сүйікті фильмді көруге немесе жалғыз қалуға уақытыңыз болмай жүр ме? Жасауымыз тиіс міндеттер мен айналамыздағы адамдар өз өмірімізді бақылауға мүмкіндік қалдырмайды.
Осындай хаоспен күресуге көмектесетін жалғыз құрал – жеке шекараны білу және қорғай алу. Жеке шекаралар деген не? Жеке шекара немесе жеке кеңістік – адамның өзімен, айналасындағы адамдармен қарым-қатынасындағы жеке принциптерін,құқығын,тұлға ретінде «менін» бағалауы. Әр адам психоэмоциональді тұрғыдан ғана емес, физикалық тұрғыдан да жеке шекарасын сақтай білуі тиіс.
Өз «меніңізге» қараңыз.Сол ғана эмоцияңызды, қалауыңызды, ойларыңызды анықтайды, қауіпсіздігіңізді қамтамасыз етеді.Яғни, жұрттың бәрі біле бермейтін, естімейтін «ішкі» даусыңыз - сіздің Меніңіз.
Жеке шекараның бұзылуының кең таралған түрлері:
- адамнан ақыл, кеңес сұрамасаң да, ақылын үйіп-төгуі;
- жеке телефоныңдағы чаттарды рұқсатсыз оқуы;
- физикалық тұрғыдан тым жақын қарым-қатынас жасау;
- басқа адамның міндеттерін ойланбастан өз мойныңа алу, т.б.
Балалардағы немесе бала мен ата-ана арасындағы жеке шекаралар.
Балаларда жеке шекара бола ма?
Балалар бір жасқа келгенде өзінің қолы мен басқа адамның қолын ажырата алатын болады.Осы кезден бастап балалар жеке кеңістікті қабылдай бастайды.Баланың жеке күн тәртібінің болуы, ата-анасы, отбасымен қарым-қатынасынан бөлек уақытының болуы, жеке бөлмесі, жеке телефонының болуы – балалардағы жеке шекараның құрылу белгілері. Егер сіз бір рет болсын осындай әрекеттерге барсаңыз, балаңыздың жеке шекарасын бұздыңыз:
- баланың рұқсатынсыз телефонын ақтару, чаттарды оқу;
- баланың көзінше ата-ананың киім ауыстыруы немесе баланың басқа адамдардың көзінше киім ауыстыруы;
- баланың бөлмесінің есігін қақпай кіру;
- баланың киім алуға, жеке заттарды сатып алуға қатысты пікірін, қалауын көзге ілмеу.
Баланың дарынын анықтауда шекараны сақтаудың маңызы қандай?
Кішкентай баланың бойындағы дарынын анықтау үшін оған еркіндік беру керек, оның жеке шекараларын сақтау керек. Еркін өскен бала өз қалауларын орындайды, өз ойын ашық айтады, өзіне не керегін нақты білетін болады.Сондықтан өзі қалаған ойынды ойнайды, іс-әрекетті жасайды.Мысалы, бір бала музыканың дауысын естісе, ыңылдап не би билеп кетуі мүмкін, бір бала физикалық түрде бір сәтке болсын тыншымай, секіріп, жүгіріп жүреді, ал енді бір бала тыныш қана сурет салуды, үйдің суретін салуды жақсы көруі мүмкін.Осындай детальді сәттерде баланың дарынын бақылап, әрі қарай қабілетінің ашылып, дамуына жол сілтеуге болады.
Ал сіз балаңызға отырма, жүгірме, қозғалма, үндеме деп тыйым сала берсеңіз не болмақ? Әрине, ондай қысымда өскен балалар өз ойларын ашық айта алмайды, өзі қалайтын нәрсені жасауға қорқады да , іштей тынып жүре береді.Дарынын байқатпай , сіз байқамай , осы маңызды сәттерге өзіңіз тыйым салатын боласыз.Сондықтан, ұмытпаңыз, еркіндік – тұлға болудың кілті.
Отбасылық қарым-қатынастағы жеке шекаралар.
Ерлі-зайыптылар қарым-қатынасында да тұлғаның жеке кеңістігі сақталуы тиіс. Патриархалды қоғамда, қазақ отбасында ,әлебетте, әйелдің жеке шекарасы бірінші кезекте бұзылуы мүмкін.Өйткені, келін боп түскен соң , ененің айтқаны заң, күйеудің айтқаны бұйрық боп көрінеді. Бұлай киінбеу керек, бірінші бала әжесінде қалады,күйеуі әйелінің телефонын тексеруіне болады, т.б. жиі естіп жататын осы фразалардан екі адамның қарым-қатынасына өзге адамның бас сұғатынын жиі байқаймыз. Жаңадан отбасы құрып, жұптық өмірге қадам басқан жастардың арасында жеке шекараны бұзуға қатысты, жиі ұрыс тудыратын сұрақтарға жауап берсек:
- Егер ер адам бұлай киінбеуін сұрап, себебі әйелін қызғанатынын айтса, бұл адекватты пікір.Ал ер адам ретсіз, көңіл-күйінің жоқтығына байланысты жарынан киген киімін ауыстыруын сұраса, себепсіз талап етсе, бұл адекватты емес адамның пікірі екенін байқаймыз.Яғни, адамның, пікірдің адекваттылығына қатысты дүние. Бірақ отбасылық өмірге жауапкершілік алғаннан кейін әйел адамның жарымен келісімді түрде шешім қабылдағаны жөн.
Жеке кеңістікке адамның басқа адамдармен қарым-қатынасы кіретіндіктен, чатты оқу екі адамның әңгімесін тыңдаумен бірдей.Яғни, стандартты этикетке жатпайтын дүние.Ер мен әйел отбасы болғандықтан, біріншіден, сенімсіздік екі адамның арасын суыта бастайды, екіншіден, махаббаттың еркіндіктен құралатынын еске алу керек.Ер мен әйел қатынасында да серіктестік бар, яғни, әйел адам ер адамнан басқа ешкіммен сөйлеспей,тәуелділікке ұрынуы ең үлкен қателік.Тек ер адам әйелдің чатын тексермеуі тиіс десек, жыныстық бөлушілік болар еді.Ер,әйел деп бөлмей,жалпы адам ретінде этикетті сақтап, чатты оқымау керек.Бұл - жеке кеңістікті бұзудың бір тәсілі.
Ең біріншіден, жұптық өмірде де, үйленбеген кездегідей ер де, әйел де – адам .Жұптық өмірде қалай отбасы ретінде біріксе, адам адам ретінде солай жалғыз. Демек, тұлғалық қызығушылықтар, қабілетке орай қалаулар да біреудің қалауына ұқсамасы анық.Жұптық өмірде сіздің қалауыңыз ескерілмей, тұншығып ішіңізде қалып бара жатса, бәрібір өзіңізді бақытты сезінбейсіз.Сондықтан ашық түрде өз қалауларыңызды айтып үйреніңіз.Сізді сыйлайтын әйел/еркек сіздің қалауларыңызды да сыйлайды.
Бұл да жеке кеңістікті бұзудың бір үлгісі.Яғни, отбасы боп құрылған екі адамның қарым-қатынасында не маңызды екенін екі адам ғана шешеді.Балалы бола ма,бір ғана баланы қалай ма, қажет кезде сөзге келіп, ұрыса ма, үнсіз келісе ме, анасымен бірге тұра ма, бөлек тұра ма, әйел адам да өзінің жары сияқты карьера қуа ма ,жоқ үйде отыра ма –мұның бәрі отбасындағы ер мен әйелдің ортақ шешімімен жасалатын дүниелер.Ананың ұлы мен келінінің әр ұрысқаны сайын жағаласуы, әр сөзіне, ісіне баға беріп, жөн сілтеуі қателік! Ақыл айтушы адамдар сияқты сіздің де өз өміріңіз бар.Сіздің де отбасыңыз үшін өзара шешім қабылдауға, мүмкін, қателесуге, қайта сабақ алуға хақыңыз бар.Қоғамдық жерде бөтен адамның « Балалы болмадыңдар ма әлі?» , «Бір ақ бала ма сендерде?» , « Жыл сайын бір бала туған ба сонда?» деген сияқты сіздің құндылығыңызға қатысты пікірін білдіруге құқығы жоқ! Сіздің өміріңізге араласуға бөтен адамдардың құқығы жоқ.
Ps. Сіз жеке шекараңызды қорғай білмесеңіз, өзгелердің өмірін сүресіз.Ал барлық адамды өмірді бір рет қана сүретінін білетін боларсыз? Бірінші рет өмір сүріп жатқан адам үшін қателесуге , адамдарға жоқ деуге де болады.Ең бастысы өзің қалағандай өмірді сүріп үйрен.Кеш деп ойласаң, әлі ерте.
Дина Бөкебай
Қосымшаны жүктеп алыңыз
