Егер КСРО 2021 жылға дейін өмір сүрсе...

Ел арасында КСРО-ның құрдымға кеткені немесе оның белгілі бір сценарийлерде шынымен гүлденгені туралы даулар әлі де жалғасуда. 2021 жылға қарай КСРО қандай болуы мүмкін екенін елестетіп көрейік.

Ақысыз білім мен тегін медицина

КСРО азаматтары «болашақта ешқандай ұлтаралық жанжал жоқ, ақысыз білім мен медициналық көмек көрсететін керемет ел болады» деп санайтын. Сондай-ақ  әлеуметтік салалар мене ғылыми-техникалық салалардан үлкен жетістіктер күтетін.

Марсты бағындырыуға Илон Масктан бұрын кірісер еді

КСРО-да дамыған ғарыштық бағдарлама болды және мамандар Айды, Марсты және Венераны отарлау туралы ойлады. Егер планеталар зерттеудің перспективалық бағыттары болған болса, онда А.Болтенконың «Әлемнің жағалауы» кітабында немесе И.В.Барминнің ғылыми еңбектерінде сипатталған жер серігімізді - «Звезда» отарлау жобасы шын мәнінде болған және егжей-тегжейлі пысықталды. Қазіргі кезде Ресейде ауыр зымыран тасығышының болмауы басты проблема болды. Егер бұл елдің құлауынан туындаған ғарыштық дамудың ұзақ мерзімді тоқырауы болмаса, онда Ай бетінде бірнеше кеңестік база орналасуы мүмкін еді.

 Арал мәселесінің толық шешіліуі  мүмкін еді

1950 жылдары пайда болған КСРО-ның ғаламдық жобаларының бірі - Сібір өзендерінің бұрылуы. Бұл тек 1970 жылдардың ортасында қабылданды. А.П.Кошелевтің «Сібір суларын Арал-Каспий бассейніне берудің бірінші жобасы туралы» кітабында келтірілген мәліметтерге сәйкес оңтүстік облыстарды қалпына келтіру үшін Обь мен Ертіс арналарын әр түрлі жолдармен өзгерту жоспарланған болатын. Сібір, Қазақстан, Өзбекстан және Түрікменстан. Сонымен қатар, кеме қатынасы арналары Қара теңізден Парсы шығанағына дейінгі жаңа көлік жолының маңызды бөлігі болуы керек еді. Бұл  жоспарлар ХХІ ғасырдың екінші онжылдығында  жүзеге асырылуы тиіс болатын.

Құрлықтарды байланыстыратын автожол салынар еді

Дам Сити - бұл КСРО-дан шыққан тағы бір қызықты жоба. Кеңес инженерлері Беринг бұғазында оларды автомобиль жолымен байланыстыратын бірқатар қалалар құруды жоспарлады. Осылайша, олар екі құрлықты біртұтас көлік желісіне қосқысы келді.

Жаңа технологияларды пайдаланыуда Кореяны шаң қаптырар ма еді?

Сонымен қатар, күмбез астына қалалар, ұшатын вагондар, реактивті пойыздар, сымсыз телефондар, суперкомпьютерлер және басқаларын құру бойынша ішкі ауқымда көптеген қызықты және ерекше жобалар болды.

Нарықтық экономикаға ауысар еді

Сандардың айтуынша КСРО-ның үлкен проблемалары жалпы тапшылық және экономикалық теңсіздік болды, бұл көбіне жоспарлы экономиканың салдары болатын. Бірақ егер сіз А.Вассерманның «Теріске шығаруды теріске шығару» және «Жаңа социализм сөзсіз» деген мақалаларына оқысаңыз, онда компьютерлік техниканың заманауи дамуы және оның жоспарлау саласындағы мүмкіндіктері мен экономиканың бұл түрі ең перспективалы және тиімді болғанына сенесіз. А.Васерман өзінің «Жаңа социализм» атты еңбегінде есептеулерге де жүгінеді, егер оған сәйкес  халық саны  300 миллион адамнан асып кетсе КСРО  әлеумттік қауіпсіздік пен нарықтық экономикаға толықтай ауысар еді. Егер 1979 жылдағы санақты негізге ала отырып есептеп көрсек, 90-жылдардың аяғында-ақ КСРО халқы 300милионға жетер еді.

Демек, экономика бүгінде мүлдем басқа сценарий бойынша дами аладын еді.

Ал қазақ халқының күйі не болар еді?

Жуманова Айман Зейнелгабденованың «Кеңес үкіметі жылдарындағы Қазақстандағы тіл саясаты (1917-1991 ж.ж) диссертатциясына сүйеніп талдап көрсек;

Қазақ тілінің жойылып кету қаупі

Біріншіден, қазақ тілінің жағдайы қыл үстінде тұрды десек артық айтқандық емес. Қазақтар одақ көлеміндегі орыс тілін меңгеріушілердің арасында бірінші орында тұрды. Тіптен 1989 жылғы көрсеткішке сүйенсек  қазақтардың 61,9% орыс тілін меңгерген. Ал осы уақытта көршілес қырғыздардың 35,2%   орыс тілін білсе, өзбектердің тек 23,8% ғана орыс тілінде сауатты болған. КСРО бұл нәтижеге жеьіу үшін мынадай айла шарғыға барған;

1984-1990 жылдары Қазақ КСР оқу-ағартыу Министрлігіне қазақ жастарының РКФСР- педогогикалық иниституттары мен университеттерінің орыс тілі мен орыс әдебиеті факультеттеріне жыл сайын конкурстан тыс жыл сайын 50, Украинаға- 150 адам қабылдау тапсырылды.

Екіншіден,

-Барлық оқу орындарында орыс тілін үйретіудің тиімді әдістерін енгізіу

- жергілікті халықтан орыс тілінің ғылыми мамандарын дайындау

-аспирантураға қабылдау және одан кейінгі кандидаттық минимум тапсырыу  бағдарламасына орыс тілі мен әдебиетін енгізіу

-балабақшалардың ересек топтары мен дайындық сыныптарда орыс тілін үйретіуді ұйымдастыру

Үшіншіден,

Ұлттық мектептердегі орыс тілі мен орыс әдебиетіннен білім алатын студент терді шәкірақымен қамтамасыз етіу бекітілді. Сонымен қатар, барлық оқыу орындарында орыс тіліннен сабақ беретін мұғалімдердің жалақысын 15% -ға көтеріу тапсырылды.

 Осындай қитұрқы саясат жалғаса берсе қазақ тілінің жойылып кетіуі әптен мүмкін еді.

Жерден айырылу қаупі

1989 жылғы санақ бойынша Республикадағы қазақтар үлесі 40%- ғана болды. Қазақстанда үлесі жағыннан екінші орында 40 %- жуық орыстар, үлесі 10-11% көлеміндегі украйын, немістер мен татар және басқа ұлттар тұрды. Егер КСРО құламағанда басқа кірме ұлттар Қазақстаннан көшер ме еді? Шеттегі қазақтар елге орала алар ма еді? Әй қайдан! Демек қуатты экономиканы дамыған ғылымды көксегеніміз бен КСРО құламағанда тарих сахынасыннан жойылып кетер ме едік, кім  білсін. Шүкірлік етейік ағайын!

Bugin.kz редакциясы автордық позициясымен келіспеуі мүмкін