"Оскар". ЛГБТ пропаганда ма, толеранттылық па?

Тақырыпты қозғауға арқау болған он үш жастағы мектеп оқушысының пікірі. Ол соңғы уақытта достарының арасында гетеросексуалдық қалыпты жағдайға айналып бара жатқанын айтты. Киномандардың да пікірінше бүгінде гетеро кейіпкерлер ғана ойнайтын фильм-сериалдар табу қиын.

Пропаганда құралы

Қай заманда да фильм мен әуен сынды медиақұралдар пропаганданың мықты ақпарат қаруы болған. Біздің ақпарат тасыған заманда бұл тіпті үлкен мәселеге айналып отыр. Таңдау көп болған кезеңде бәрін «жұта беру» де өз кеселін көрсетер. Сондықтан ақпараттық иммунитеттің мықты болғаны жөн. Не көріп, біліп, қабылдап жүргеніңізді фильтрлеп отыру керек. Бүгінде әр жаңалықтың астарында өз мәні, жүзеге асырғысы келетін идеясы жатыр. Ал трендтегі фильмдердің берері неде? Сюжеттегі ЛГБТ пропаганда ма әлде заман жастарын толеранттылыққа үйрету ме?

«OSCAR» үздік фильмдерге деген критерийлерін жаңартты

Енді 2024 жылдан бастап күшіне енеді. Ережелерді ұйым өз сайтында жариялады. Жаңа талаптарға сай басты кейіпкерлер түрлі этникалық топ мүшелерінен болуы тиіс. Ал қосалқы рөлдердегі актерлердің 30%-ның құрамында мыналар болуы тиіс:

• Гендерлік теңдік;
• Нәсілдік құрам;
• Этникалық баланс;
• Мүмкіндігі шектеулі адамдар;
• ЛГБТ;

Алып қарасақ, қара нәсілділер мен гей адамдар сценарийде мүлдем кездеспейтін фильмдер өте көп. Мысалы, «Чернобыль» тарихи драма жанрындағы мини-сериал өзекті тақырыпты көтерді. Ал критерийлерге сай емес. Сонда әлемдік премиялардың «үздік» туындыларына кірмей ме?

Сіздің ортаңызда ЛГБТ танысыңыз жоқ та шығар. Алайда күнделікті сериал, фильм, шоулардан көру арқылы бізге үйреншікті жағдай иллюзиясын жасайтындай. Реалияға келгенде әлемде дәстүрлі емес бағыттағы адамдар саны 3-5% ғана құрайды екен.

Бұл туралы жас буын өкілі, сценарист Ақарыс Әділжан өз пікірін білдірді:

• Табиғатынан адам баласы еркек пен еркек, әйел мен әйел деген ұғым жоқ. Сондықтан адамның табиғатқа, Алланың заңдылықтарына қарсы ойлағанынына, әрине, мен де қарсымын.  Егер ЛГБТ-ны кино саласында толеранттылық деп, гей, трансексуалдарды көрсету керек болса кино әлемінен кетіп, басқа жұмыс істеуге дайынмын.

Т. Жүргенов атындағы өнер академиясының оқытушысы, режиссер-оператор Андрей Шляпниковтың пікірі мынадай болды:

• Менің  ойымша бұл асыра сілтенген толеранттылық. Азшылықтың құқығын қорғаймын деп, көпшілікке бірдей туынды ұсыну. Заңмен қудалаудан, жазадан қашқаннан жасалған қадам. Ал "OSCAR"-дың ережелеріне келер болсақ, мен тіпті қарсы ойдамын. Өнерде ереже жоқ, болмайды да. Сіз суретшіге қалам мен бояу беріп "былай сал" деп бұйыра алмайсыз ғой. Ереже бар жерде өнер болмайды.

Кинотанушы Дана Әмірбекова толеранттылықты жақтап, гуманизмге тәрбиелейді деп ой білдірді:

• Бүгінде әлемде саяси толқын орын алып жатыр. Алайда мұны тек теріс бағытта қараудың керегі жоқ. ЛГБТ-ны көргеннен сіз өзгеріп кетпейсіз. Ғылыми тұрғыда да дәлелденген, адам тек ЛГБТ болып туады, келе қалыптаспайды. Осыған дейін қоғамда қабылдамағандықтан, дінде күнә болғандықтан жасырып келуге мәжбүр болды. Бүгінгі таңда ой бостандығы, сөз бостандығы арқылы адамның  болмысына, жынысына шектеу болмау керегін алға тартып жатыр. Біздің балаларымызды мұндай мультфильмдерді көруі альтуризмге, гуманизме тәрбиелейді. Өзгенің өзің сияқты болмауына шыдамдылық танытуға үйретеді деп түсінемін. Мысалы, фильмдерде ұры-қылмыскерлерді көрсетіп жатады ғой. Одан сіз сондай боламын деп шешім қабылдамайсыз ғой. Ол сіздің бойыңызда не бар қасиет, не жоқ қасиет. Бар болса ары қарай алып кетесіз, жоқ болса, алыс жүресіз. Кино оқу құралы сияқты. Кейіпкерлерді іштей тануға көмектеседі.

Материалды жинақтау барысында әлеуметтік желіде де сауалнама жүргіздік. Бір кісі (есімін анонимді қалдыруын өтінді) ЛГБТ өкілінің атынан сөз сөйледі:

• Шынымды айтсам, мұндай фильмдерді көргенде мен ЛГБТ өкілдерін мақтан тұтамын. Себебі олар өз табиғатын жасырмай, тіпті мақтанышпен айтып өз жұбын іздейді. Фильмдерде оларға ешқандай қысым көрсетпейді. Көбіне лесбилер мен гейлерге жақсы көзқараста қарайды. Бұл барынша толеранттылықты көрсетеді.  ЛГБТ бәрі сияқты нормалды қоғам  мүшелері. Біз кез келген адамды жақсы көре аламыз. Мұны басқалар немесе гомофоб ата-ана шешпейді. Ал фильмдерде әрдайым ата-ана баласын қолдағандықтан, ол құпиясын жасырмай өседі.

Сауалнамаға 80 адам қатысты. Олардың әлеуметтік критерийлері – 12-25 аралығындағы, қазақ қоғамының жастары. Қатысуылардың 62% пропаганда деп есептесе,  38% толеранттылық деген таңдау жасады.

Сонымен, қорытындылай келе «ЛГБТ толеранттылық па, пропаганда ма?» диллемасының жауабын уақыттың еншісіне қалдырдық. Бұл күнделікті динамикалық түрде жүретін процесс. Түрлі факторлар әсер етеді. Бізге тек бақылау қалады.