Балтық елдері Ресеймен әскери қақтығысқа дайын ба?

Балтық жағалауы елдерінің басшылары оларға тікелей әскери қауіп жоқ екенін мәлімдейді. Алайда, Латвия, Литва және Эстония НАТО келісімінің төртінші бабы – «тұтастық пен қауіпсіздікке қауіп төнген жағдайда» консультацияларды бастау туралы үндеуіне қосылды. Бұл туралы Bugin.kz порталы bbc.com сайтына сілтеме жасап хабарлайды.

Альянстың шығыс қапталындағы әскери қақтығыстың сценарийі қаншалықты ықтимал?  НАТО шартының төртінші бабы кем дегенде бір мүше мемлекет «тұтастыққа, саяси тәуелсіздікке және қауіпсіздікке» қатер төнгенін мәлімдегенде альянс аясында консультациялар өткізуді қарастырады. Шарттың келесі, бесінші бабында шабуыл жасалған жағдайда нақты әскери көмек көрсету туралы айтылады.  

- «Ресейдің Украинаның егемендігіне, халқына және демократиясына қарсы әскери агрессиясына мүлдем жол берілмейді. Мұны тоқтатуға Путин жауапты. Латвия ЕО және НАТО-дағы әріптестерімен тығыз жұмыс жасауда. Біз НАТО-ның төртінші бабы аясында консультациялар өткізуге шақырамыз», - деп жазды премьер-министр Крисянис Каринс Твиттер парақшасында.   

- «Ресей егеменді еуропалық мемлекет - Украинаға қарсы шабуыл жасаған кезде бүкіл әлемге қауіп төнді. Одақтастардың қорғанысын қамтамасыз ету үшін қосымша шаралар енгізу үшін, альянстың қауіпсіздігін нығайту үшін НАТО аясында консультациялар өткізу керек», - деп жазды Эстония премьер-министрі Кая Каллас.

Қандай қауіп төніп тұр? 

Соңғы рет Шығыс Еуропа елдері төртінші баптың іске қосылуы туралы көші-қон дағдарысының шарықтау шегі кезінде айтқан болатын. Алайда, кейін Польша нақты әрекеттерден бас тартты. Бұл жолы Балтық елдері, Польша, Словакия, Чехия, Румыния және Болгария төртінші бапты іске қосуды жақтады. Сонымен бірге, Балтық елдерінің саясаткерлері мен қарулы күштердің өкілдері қазір аймақта тікелей әскери қауіп жоқ деп мәлімдейді.  

- «Тікелей қауіп төніп тұрған жоқ, өйткені Латвия төңірегіне орналастырылған ресейлік күштердің айтарлықтай бөлігі қазір Украинаға шабуыл жасау үшін пайдаланылуда. Бірақ бұл біздің босаңсуымызға болатынын білдірмейді», - деді Латвия қорғаныс министрі Артис Пабрикс. 

Латвия парламентінің депутаты Айнарс Латковскис ВВС-ге берген сұхбатында: «Жағдай кез келген сәтте өзгеруі мүмкін, - деді.   

НАТО басшысы Йенс Столтенберг брифингте: «Олар шабуыл жасамайды, өйткені біз әлемдегі ең қуатты әскери одақпыз», - деді.  

Ол НАТО Украинаға көмектесетінін, бірақ оны қорғамайтынын, өйткені Украина НАТО-ның бөлігі емес екенін баса айтты. Ал НАТО альянсқа мүше елдерді қорғайтын болады.  

- «Сіз оның (Владимир Путиннің) сөзін естідіңіз бе? Оның амбициясы тек Украинамен ғана шектелмейді, оның амбициясы КСРО-ны қалпына келтіру», - деді АҚШ президенті Джо Байден брифингте.  

АҚШ президенті Ресей мен НАТО елдері арасындағы әскери қақтығыс туралы сұраққа тікелей жауап бермеді. 

Дайындықты арттыру 

Шығыс қапталдың қорқынышына жауап ретінде альянс тарихта алғаш рет Шығыс Еуропаның қорғаныс жоспарын белсендіру туралы шешім қабылдады. 

Латвия Қорғаныс министрлігінің өкілі Каспар Галкин, Би-Би-Си-дің орыс қызметіне: «Бұл НАТО күштерінің дайындығы артқанын білдіреді, үлкен қауіп туындаған жағдайда оларды Шығыс Еуропаға жіберуге болады». 

Айнарс Латковскистің айтуынша, бірлескен оқу-жаттығулар барысында одақтастар қысқа мерзімде Балтық аймағына келуге дайын екендіктерін бірнеше рет көрсетті: «Бұл жоспарды белсендіру мұнда тек контингент пен техниканы орналастыруды ғана білдірмейді. Жауынгерлер Жерорта теңізі аймағынан келе алады, сонымен қатар Америка Құрама Штаттарынан десантшыларды жылдам әкелуге болады» 

Америка Құрама Штаттары да, НАТО-ның басқа елдері де Ресейдің Украинаға басып кіруінен кейін бірден Балтық аймағына әскери техника мен қызметкерлерді жіберуге дайын екендіктерін білдірді. Нәтижесінде Латвия, Литва және Эстонияда НАТО-ның қосымша контингентінің болуы екі есеге артады. 

Украина дағдарысы басталғанға дейін мұнда Ұлыбритания, Канада, Германия, Дания, Норвегия және басқа елдердің төрт мыңға жуық әскери қызметкері орналасты. 

Сонымен қатар, Канада Латвияға 460 адам, Ұлыбританияға - 900-ге жуық адам, Эстонияға Дания - 200 адам, Эстонияға - Германия - 350 адам,  Норвегия - 60 адамын Литваға жібереді. Америка Құрама Штаттары Балтық елдеріне 800 адам, сегіз F-35 жойғыш және жиырма AH-64 Apache тікұшағын жібереді.  

- «Бұл Ресей үшін сигнал», - дейді Эстонияның халықаралық қорғаныс және қауіпсіздік орталығының зерттеушісі Калев Стойческу.  

- «НАТО әскерлері орналастырылмаған Украинаға шабуыл жасау - бұл бір жұмыс. Ал, Украина өзін қорғауы керек. НАТО - ның кез-келген еліне шабуыл-бұл 30 елге, оның ішінде АҚШ, Ұлыбритания және басқаларға жасалған үлкен шабуыл болып саналады. Егер Президент Путин мұны түсінбесе немесе бұл [қақтығыстың кеңеюі] жұмыс істемейді деп ойласа, онда соғыс кеңейеді, оның салдарын болжау қиын болады» - деді Калев Стойческу.  

Путиннің Украинадағы жетістігі несімен қауіпті? 

Стойческудың айтуынша, НАТО-ның сыртқы шекарасындағы әскери күштердің шиеленісу ықтималдығы Ресейдің Украинаға шабуылының қалай аяқталатынына байланысты.  

- «Егер олар Украинадан өздерінің протектораттарын жасап, қуыршақ үкімет орната алса, онда, әрине, олар өздеріне өте сенімді болады және әрі қарай жүре алады. Путиннің мақсаты тек қана Украина емес екенін анық айтты. Оның басты мақсаты Еуропаның барлық қауіпсіздік архитектурасын қайта құру», - деп есептейді саясаттанушы. 

Латвия парламентінің бұрынғы депутаты және Ұлттық қарулы күштердің штаб-пәтерінің бұрынғы басшысы Карлис Креслинс Ресейдің Балтық елдеріне шабуыл жасау ниеті, басқалармен қатар, Батыс елдерінің реакциясына, мысалы, санкциялардың ауырлығына байланысты деп санайды.  

- «Егер нақты сигнал болмаса, қауіп айтарлықтай артады. Содан кейін Балтық елдері келесі қадамға барады», - деді ол.  

- «Егер сіз НАТО-ға қарсы ашық күрессеңіз, кәдімгі соғыс жүргізсеңіз, жеңіске жетудің нақты нұсқалары болмайтыны анық», - деп жалғастырады Креслинс.  

«Бүкіл Еуропа ресейлік теледидардан бас тартуы керек» 

Латвия да, Литва да, Эстония да Ресейдің Украинаға шабуылының басталуымен шекаралық қорғанысын күшейтетінін мәлімдеді. Ал Латвия Премьер-Министрі Крисянис Каринс Латвия халқын – бірлікке шақырды. 

Бұрынғы партия жетекшісі және Риганың экс-мэрі Нил Ушаков соғысты бауырластық деп атады. Партияның қазіргі төрағасы Янис Урбанович үкіметпен тығыз жұмыс істеуге уәде берді, бүкіл партия Ресей агрессиясын айыптайтын қарарды қолдады. 

Латвия үш ресейлік арнаның – «Россия РТР», «Россия 24» және «ТВ Центр Интернэшнл» телеарналарының хабар таратуына тыйым салды. Бұл тыйым үш жылдан бес жылға дейін күшінде болады. Оған ұлттық қауіпсіздікке төнген қатер себеп болды – Латвияның электронды БАҚ жөніндегі ұлттық кеңесінің басшысы Иварс Аболинстің айтуынша, бұл ЕО тарихында бірінші рет болып отырған көрінеді.  

- «Біз ЕО-ның барлық елдерін Ресейге қатысты барлық арналарды жабуға шақырамыз. Соңғы бір жылда біз Ресейге қатысты 41 арнаны жаптық. Өкінішке орай, Еуропаның басқа елдері бізден үлгі алған жоқ», - деді Аболинс. 

Литва мен Эстонияның реттеушілері ресейлік арналардың қайта таратылуын жабуды қарастырып жатқандарын мәлімдеді.