Әлем тарихындағы ең ірі өрттер

Бүгінгі таңда қалалардағы ғимараттардың көпшілігі темірбетон, кірпіш және сол сияқты отқа төзімді материалдардан салынған. Дегенмен, үш ғасыр бұрын көптеген ғимараттар ағаштан салынғанатын еді. Өйткені тас ғимаратты қайта тұрғызу көп уақыт пен қаражатты қажет етті. Тіпті қалалардағы кішкентай жалынның өзі үлкен өртке айналуы мүмкін. Ал мыңдаған адамның өмірін қиған мұндай ірі өрттер тарихта бірнеше рет болған.

Христиандардың қырғынын бастаған Рим өрті

Римдегі Ұлы өрт император Неронның тұсында, 64 жылы болды. Шілденің 18-інен 19-ына қараған түні Римдегі «Үлкен цирктің» оңтүстік-шығыс жағында орналасқан дүкендерде басталған өрт түнгі желдің көмегімен таң атқанша қаланың үлкен бөлігіне жайылған. Римнің бұл бөлігінде өртті тоқтататын немесе бәсеңдететін алаңдар немесе тас храмдар болған жоқ.

Өрттің тез таралуы мен астананың тар көшелеріндегі кептеліс салдарынан мыңдаған римдіктер жалынға оранып, қаза тапты.

Жантүршігерлік өрт алты күнге созылып, қаланың он төрт ауданының төртеуі толығымен өртеніп, жетеуі қатты зардап шекті.

Кейбір тарихшылар өртті император Неронның өзі шығарған дейді. Алайда император ол кезде қалада болмаған, ол жаздың аптап ыстығынан сақтану үшін теңіз жағасындағы Антиумға кеткен болатын. Тациттің айтуынша, өрт туралы естіген император Нерон дереу қалаға оралып, халықты құтқару үшін өз қаражатына топтар ұйымдастырған.

Римдегі Ұлы өрт екі маңызды оқиғаны тудырды. Қаланы қалпына келтіруге қаражат жинағысы келген Нерон империяның провинцияларына салық ауыртпалығын арттырып, теңге соғуды көбейтті. Бұл тарихтағы бірінші инфляцияны тудырады.

Нерон өртке христиандарды кінәлап, Рим империясында христиандарды қудалау саясатын бастады. Салдарынан мыңдаған христиандар бағанаға өртелген немесе айқышқа шегеленген.

Лондонды әлемнің астанасы еткен өрт

Лондон өрті / Фото: Гринвич корольдік мұражайлары

Өз тарихында бірнеше ірі өрттердің куәсі болған Лондондағы ең үлкен өрт 1666 жылы болды. 2 қыркүйекте түн ортасында наубайшының үйінде басталған Лондон өртін Римдегідей емес, тез сөндіруге болатын еді.

Өрт жайылғанша полиция мен өрт сөндірушілер келеді. Олар өрттің таралуын тоқтату үшін өрт жолындағы бірнеше үйді бұзуды ұсынады. Алайда үй иелері бас тартады. Қала мэрі лорд Блуворт үйлерді бұзуға рұқсат бермейді, өйткені ғимараттардың көпшілігі жалға алынған, ал олардың нақты иелері түсініксіз (жалға берушілердің келісімін алу керек еді). Нәтижесінде өрт Лондонның тығыз салынған көшелеріне тез таралады.

Бірқатар түбегейлі шаралар, атап айтқанда, жалын жолындағы үйлерді бұзу және өрт сөндіру бекеттерін құру жұмыстары жүргізілгеннен кейін өрт 5 қыркүйекте сөндіріледі. Төрт күнге созылған үлкен өрттің салдарынан қаладағы он үш мыңнан астам үй жанып, күлге айналды. Ресми түрде алты адам қаза тапты деп айтылса да, шын мәнінде құрбандар саны мыңнан асты. Екі жүз мыңға жуық адам баспанасыз қалады.

Үлкен өрт кезінде екінші ағылшын-голланд соғысы жүріп жатқандықтан, өртті Англияның жауы болған католиктер, француздар мен голландтар бастады деген қауесет тарады. Нәтижесінде елдегі католиктер (ол кездегі Англия халқының басым бөлігі протестант болды), француздар мен голландтар жаппай өлім жазасына кесілді. Өлім жазасына жол бермеу және тәртіпті сақтау үшін Лондон газетінде жарияланған ресми ақпарат өрттің кездейсоқтықтан шыққаны туралы мәлімдейді. Бұл өрттегі Құдайдың рөлін және оны сөндірудегі патшаның рөлін сипаттау арқылы басылым халықты сабырға шақырады.

Лондонның Ұлы өрті қаншалықты қорқынышты болса да, оң салдары болды. Атап айтқанда, оба ошағы саналатын қаланың кедей бөлігі толығымен өртеніп, Лондон бұл індеттен толық құтылады.

Мәскеу жаудың оғы астында

Наполеон I өз сарбаздарымен Мәскеудегі өртті бақылап отыр / Фото: Википедия

Мәскеу Лондон сияқты бірнеше ірі өртті басынан өткерді. Айырмашылығы, Мәскеу өрттері ішкі себептерден емес, сыртқы жаулардан болған.

Мысалы, 1571 жылы Қырым ханы Давлат I Гирей Ресейге жорығы кезінде Мәскеуге жақындап, қаланы өртеп жібереді. Көбінесе ағаш ғимараттардан тұратын Мәскеу төрт сағатта толығымен жанып кетеді. Өрттен тек тас Кремль ғана аман қалды.

Алайда бұл Мәскеу тарихындағы ең үлкен өрт болған жоқ. 1812 жылы Ресейге басып кірген Наполеон I Бородино шайқасында орыстың негізгі әскерін талқандап, Мәскеуді басып алуға жақсы мүмкіндік алады.

Орыс әскерлерінің қолбасшысы Михаил Кутузов Мәскеуден соғыспай кетуге шешім қабылдады. 14 қыркүйекте таңертең француз әскерлері қарсылықсыз Мәскеуге кірді. Сол түні қалада үлкен өрт шығады. Мәскеудің төрттен үш бөлігі өртенеді, өйткені қаладағы ғимараттардың көпшілігі әлі де ағаштан жасалған. Қаланы енді ғана басып алған француздар өртті сөндіре алмайды.

Өрт 17 қыркүйекке дейін жалғасады, сол күні жауған жаңбыр оны сөндіреді. Өрт салдарынан екі мыңнан астам адам қаза табады. Француздар мен орыстар бір-бірін Мәскеудегі өртті ұйымдастырды деп айыптайды.

Нью-Йорктегі ұлы өрт

Нью-Йорк өртінен кейін / Фото: Тарих

Жаңа әлемнің орталығы Нью-Йорк қаласы өз тарихында үш рет өртенген. Екінші өрт, ең сорақысы 1935 жылы 16 желтоқсанда Төменгі Манхэттендегі қоймада көмір пеші өртенген кезде басталды. Қатты жел өртті қаланың он жеті ауданына таратады. Негізгі су көздері Шығыс және Гудзон өзендері қатып қалғандықтан, өрт сөндірушілер өртті ауыздықтай алмай қиналады. Мұзды тесіп өткен құбырлар да қатып қалады. Екі өрт сөндіруші қаза табады.

Кейін Нью-Йоркке келген әскерилер өрт жолындағы ғимараттарды қиратып, өртті ауыздықтады. Бұл өрттен келген экономикалық шығын жиырма миллион долларға бағаланады (бүгінде бұл сома кемінде 486 миллион долларды құрайды).

Өрттен кейін Нью-Йорк билігі тұрғындардан тастан құрылыс салуды талап ете бастады. Қаланың өрт сөндіру жүйелері жаңартылады.

Чикаго

Чикаго өрті / Фото: WTTW

1871 жылы АҚШ-тың тағы бір үлкен қаласы Чикаго үш күн бойы өртенді. Чикаго өрті 8 қазанда басталады. Танымал нұсқа бойынша өртке қаладағы ДеКовен көшесінде сиырдың керосин шамын теуіп өтуі себеп болған. Алайда бұл туралы алғаш жазған журналист Майкл Ахерн кейін бұл оқиғаны ойдан шығарғанын мойындады.

Өрт сөндіру қызметінің дабылы сағат 21:40-та өшеді, оңтүстік-батыстан соққан күшті жел өртті қала орталығына апарды. Өрт қала орталығындағы қонақүйлерді, дүкендерді, шіркеулер мен театрларды шарпыды. Қала тұрғындары өрттен Чикагоның солтүстік жағына өзен арқылы қашады, бірақ өрт көп ұзамай осы жерге жетеді.

10 қазанда басталған жаңбыр өртті сөндірді. Чикаго өрті қаланың қырық сегіз ғимаратын толығымен жояды. Өрттен кейін жүз жиырма бес адамның мәйіті табылады. Ресми мәлімет бойынша, зардап шеккендердің саны 200-300-ге жеткен.

Токио

1923 жылы 1 қыркүйекте Жапония астанасында «үлкен Канто жер сілкінісі» деп аталатын жер сілкінісі салдарынан жан түршігерлік өрт болады.

Өрт сөндіру қызметінің едәуір жақсарғанына қарамастан, жер сілкінісінен туындаған қиындықтарға тап болған өрт сөндірушілер өртті тоқтата алмай дал болады.

Адамдар үйлерін тастап, ашық жерге жиналады. Алайда осы алаңдардың біріне 40 мың адам жиналып, айналадағы ғимараттардың өртенуінің салдарынан олар отқа оранып, тұншығып өлді.

Токиодағы өрттен зардап шеккендердің жалпы санын анықтау мүмкін емес. 1923 жылғы қыркүйектегі жер сілкінісі мен өрт салдарынан Жапонияда барлығы 175 мыңға жуық адам қаза тауып, жарты миллионға жуық адам хабар-ошарсыз кеткен.

Ал билік жер сілкінісі мен өрттен кейінгі абдырап қалғанын пайдаланып, саяси қарсыластарын да құртады. Тіпті астананы Токиодан көшіру мәселесі де қарастырылады. Кейджё, қазіргі Сеул жаңа астана ретінде таңдалды, бірақ жоба ешқашан жүзеге аспайды.

Бұл өрттер тарихтағы ең үлкен және ең әйгілі өрт болды. Мыңдаған адамның өмірін қиған, кітаптар мен өнер туындыларын жойған бұл апаттар бір жағы дамуға әсер етіп, серпін берді. Мысалы, Лондонның өрті қаланы обадан құтқарумен қатар, оның толықтай қалпына келтіріліп, белгілі бір мағынада әлемдік орталыққа айналуына себеп болды. Бұған қоса, бұл өрттер штаттардың қалалық инфрақұрылымға назар аударуына және өртке қарсы қызметтерді дамытуға итермелейді.