1914 жылдан 2022 жылға дейін: Ресей тарихындағы жаппай жұмылдыру қалай өтті

Бүгінгі күнге дейін Ресей тарихында үш мобилизация болды. Олардың әрқайсысы ірі әскери қақтығысқа қатысты: 1914 жылғы - Бірінші дүниежүзілік соғыс, 1941 жылғы - Ұлы Отан соғысы, 2022 жылғы - Украина аумағындағы соғыс. Bugin.kz порталы Ресей жаппай жұмылдыруды әртүрлі тарихи кезеңдерде қалай жүзеге асырғанын «Вечерняя Москва» сайтына сілтеме жасап хабарлайды.

Бірінші дүниежүзілік соғыс (1914 ж)

1914 жылы 15 шілдеде Австрия-Венгрия Ресей империясының одақтасы Сербияға соғыс жариялады. Император Николай II неміс билеушісі Вильгельм II-ге агрессорға қандай да бір ықпал етуге шақырып, бір ай бойы қантөгістің алдын алуға тырысты. Алайда бұл ешқандай нәтиже бермеді. Соғысты тоқтатуға шақырған соңғы жеделхат 17 тамыз күні Берлинге жіберілді. Алайда, ешбір жауап болмады. Сол күні кешке Ресей императоры жалпы жұмылдыруға рұқсат берді. Ол кезде мұндай қадамға бару соғыстың нақты басталғанын білдіретін еді.

Бұл туралы әскери теоретик Александр Свечин былай деп жазды:

– «Әскери жұмылдыру – бүкіл мемлекеттік ағзаның денсаулығын сынау. Ресей империясы жұмылдыру сынағынан сәтті өтті. Николай II жарлығынан кейінгі күні қалаларда қызыл қағазда хабарландырулар пайда бола бастады. Хабарландыруда әскерге шақырылғандарды жинау орындары мен уақыттары көрсетілді. Қоғамда патриоттық өрлеу кезеңі болды, алғашқы күндері әскерге шақыру учаскелеріне жоспарланғаннан 15 пайызға артық ер адам келді».

Ресей империясындағы жұмылдыру 45 күнге созылды. Нәтижесінде мылтықтың астына 3,3 миллионнан астам әскери қызметші және 570 мыңнан астам милиция жауынгері қойылды. 1915 жылы ақпанда император Николай II «1914 жылғы жұмылдыру жұмыстары үшін» медалін тағайындады.

Екінші дүниежүзілік соғыс (1941 ж)

– «Бүгін таңғы сағат 4-те неміс әскерлері Кеңес Одағына ешқандай шағым айтпастан, тұтқиылдан шабуыл жасап, қалаларды бомбалады», – деді 1941 жылы 22 маусымда Сыртқы істер халық комиссары Вячеслав Молотов.

Келесі күні КСРО-да жұмылдыру басталды. Бастапқыда әскер қатарына 1905–1918 жылдарды қоса алғанда, әскери міндеттілер шақырылды. Бірақ соғыстың басынан бастап ел майданда үлкен шығынға ұшырағандықтан, жұмылдыру іс жүзінде тұрақты сипатқа ие болды және 1926 жылғы ерлерге дейін қатысты.

Екінші дүниежүзілік соғыс кезіндегі жұмылдыру бұрын-соңды болмаған ауқымға ие болды. 22 маусымда Қызыл Армияның саны бұл саннан небәрі 100 мыңнан асып кеткеніне қарамастан, сегіз күннің ішінде 5,3 миллион адамды қару-жараққа қою мүмкін болды. Яғни, кеңес басшылығы бір аптадан сәл астам уақыт ішінде әскери қызметкерлердің санын екі есеге арттырды.

Соғыстың алғашқы күндерінде майдандағы жағдай апатты болды. Әрине, мұндай жағдайда әскерге шақыру қатаң жағдайда өтті. Әскери борышын өтеушілер жиналатын жері мен уақыты көрсетілген шақыру қағаздарын алды. Онда «Белгілі бір мерзімде келмегеніңіз үшін сіз соғыс уақытының заңы бойынша сотқа тартыласыз» деп жазылған еді.

Жалпы алғанда, Екінші дүниежүзілік соғыс кезінде майданға 34,5 миллион кеңес азаматы шақырылды, бұл халықтың шамамен 16 пайызын құрады (соғыстың басында ол 209,3 миллион адамды құрады). Мобилизация тек майданда ғана емес, тылда да болды: миллиондаған адамдар болашақ жеңісті әскери кәсіпорындарда жасады.

Осының барлығы КСРО-ға фашистік басқыншылардың белін бұзып, адамзат тарихындағы ең сұрапыл соғыста жеңіске жетуге мүмкіндік берді.

Украина аумағындағы соғыс (2022 ж)

24 ақпанда Ресей президенті Владимир Путин «Донбассты қорғау үшін» арнайы әскери операция жүргізілетінін хабарлады. Оның айтуынша, басты мақсат - Украинаны демилитаризациялау және деназияландыру.

Президенттің 21 қыркүйектегі жарлығымен елде жаппай жұмылдыру жарияланды. Оның не үшін екенін президент былай түсіндірді:

– «Отанымызды, оның егемендігі мен аумақтық тұтастығын қорғау, азат етілген аумақтардағы халқымыздың қауіпсіздігін қамтамасыз ету».

Кейінірек қорғаныс министрі Сергей Шойгу соғыс аймағындағы байланыс сызығы мың шақырымнан асатынын атап өтті. Оның айтуынша, осы сызықтың арғы жағында орналасқан аумақтарды бақылау үшін жаппай жұмылдыру қажет.

– «Әрине, осы сызықтың бойында не бар - тексеру керек. Бұл аумақтар бақылауда болуы тиіс. Бұл жұмыс бірінші кезекте атқарылады. Мен жаппай жұмылдыруды айтып отырмын», – деді министр.

Ол сондай-ақ Ресейдің жұмылдыру ресурсы 25 миллионға жуық адамды қамтитынын айтты. Оның 1,1 пайыздан сәл астамы әскерге шақырылуға жатады.

– «Әскерге шақырылатын 300 мың резервші. Бұл бір реттік жұмыс емес екенін бірден айтқым келеді. Бұл мен айтқан жоспар бойынша атқарылатын жұмыс», – деді Шойгу.