«Өлімнен бәрі қорқады». Ресейлік отбасылар қалай ыдырауда?

Владимир Путин жариялаған мобилизация орыс отбасыларында келіспеушілік туғызуда. Қазір жұмылдырылғандардың туыстары жақындарын қайтарып, олармен байланысын үзбеуге тырысуда. BBC соғысқа барғысы келмеген, бірақ ата-анасының қысымымен әскери комиссариатқа баруға мәжбүр болған екі ресейлік туралы баяндайды.

– Әскери комиссариатқа бармасаңыз, 3 мың рубль айыппұл төлейсіз. Онда барсаңыз, ең жақсы жағдайда үйге табытпен ораласыз.

- Менің әкем бұрынғы әскери адам. Соғысқа баруымыз керек, әйтпесе олар (полиция) мені іздеуді тоқтатпайды деді.

Мәскеулік 30 жастағы Игорь адвокатпен осылай сөйлесті (қауіпсіздігі үшін мобилизацияланғандардың аты-жөні өзгертілді). Ата-анасы оны әскери комиссариатқа баруға көндіреді. Игорь қазір Украинамен шекаралас Белгород әскери бөлімінде.

Игорьге көмектесуге тырысқан заңгер Дмитрий Захватов Игорьдің ата-анасы туралы пікірін білдіріп, «Осындай отбасылар тұрғанда ешқандай Путиннің қажеті жоқ» деп жазды.

Курскідегі тағы бір оқу орталығында Белгородтан келген 24 жастағы Даниил бар. Әкесі шешен соғысына қатысқан, ол да ата-анасының қысымымен әскери комиссариатқа барған. Екі жігіттің де анасы шақырудан бас тартпауға кеңес береді.

Жұмылдырылған жас жігіттердің бәрі ата-анасының пікірімен келісе бермейді. Игорьдің әпкесі қанша тырысқанымен, інісіне көмектесе алмағандықтан, Даниилдің әйелі күйеуін үйіне әкеліп үлгерген.

«Әкем қобалжып, қысым көрсете бастады»

29 қыркүйекте мәскеулік Игорь Белгородтан кетіп, әпкесі Валентинаға «Қош, таңертең жаттығуға кірісеміз» деп жазды. Оған орын мен жағдайдың егжей-тегжейлерін басқаларға жарияламау ескертіледі.

–Олар бізді тамақтандырды. Біз лашық қаладамыз.

–Суық  емес  пе?

–Аз ғана.

– «Ұйықтайтын матрац бар ма?»

–Жоқ, менде тек бушлат (әскери күрте), ватник және өзімнің жылы киімім бар.

Игорьдің шақыру қағазы 24 қыркүйекте ата-анасымен бірге тұратын үйіне келеді. Қағазға әкесі қол қойған.

«Игорь үйде болды, бірақ қағазды алуға шыққан жоқ», - дейді әпкесі Валентина. Валентина ата-анасына бауырына ешқандай қылмыстық іс қозғалмайтынын, әскери комиссариатқа барудың қажеті жоқ екенін түсіндіруге тырысады. Алайда Игорьді әкесі әскери комиссариатқа апарады.

26 қыркүйек күні таңертең ұлын әскери комиссариатқа апарып, өзі жұмысқа кеткен. Игорь бес сағат бойы ғимаратқа кіруге батылы бармайды.

Игорь Мәскеу мемлекеттік халықаралық қатынастар институтында (МГИМО) оқыды, оқуды бітіргеннен кейін әскерде қызмет етті. Содан кейін Ресей Сыртқы істер министрлігінің Дипломатиялық академиясын бітірді. Әкесі оны министрлікке жұмысқа орналастырғысы келіп, мемлекеттік органдарда мансап жасайтынына үміттенген. Бірақ олай болмады…

Игорь Цокольникидегі мұражай-ағарту орталығына жұмысқа орналасып, қытай тілінен мақалалар аудара бастайды. Пандемия кезінде мұнда ковид ауруханасы ашылып, соның салдарынан штат қысқарады. Игорь жұмысынан айырылып, курьер болып жұмысқа кіріседі.

Игорь соғысты қаламады, ол Ресей мен Украина арасындағы жанжалды дипломатиялық жолмен шешуге үміттенді.

«Бауырымның жағдайы психологиялық тұрғыдан онша тұрақты емес. «Ол үйдегі бала, әлсіз бала және гипохондрия диагнозы бар.  Ол көп шағымданады және кез келген қарапайым жарақаттан өлуі мүмкін», - дейді Валентина.

Игорь әскери борышын өтеген кезде, ата-анасы ұлын қатты қорғады: олар оны қызметтен құтқара алмады, бірақ ұлы орналасқан әскери бөлім бастығының оған қарауын және оны ренжітуге рұқсат бермеуін қамтамасыз етті. Игорь астанадан алыс емес жерде – алдымен  Владимир маңындағы Ковровта, содан кейін Мәскеу түбіндегі Наро-Фоминск қаласында қызмет етеді.

Туыстары үнемі қонаққа келіп, өзімен бірге азық-түлік алып келеді. Игорь олармен үнемі байланыста болады.

«Ақыры сержант шенін алды. Әскери шені бар, қазір «өте нашар», - дейді әпкесі Валентина.

Мәскеуде жаттығу. Фото: АРТОМ ГЕОДАКЯН/ТАСС

Украинадағы соғыстан кейін Валентина Ресейден Тбилисиге қоныс аударады.Інісінің  әскери комиссариатқа барғанын білген соң, ұялы телефонына тоқтаусыз хабарласа бастайды.

«Әкем екеуміз Игорь үшін бес сағат ұрыстық. Әкем оны түрмеге отырғызамыз деп айқайлап, ініңнің тағдырына жауап бересің бе деп сұрады. Мен «Иә! Мен «отырамын» деп жауап бердім, - дейді Валентина.

Әскери комиссариат ағасын таппас үшін Валентина уақытша баспана табады. Ағасынан не істерін ойлағанша сонда барып шай ішіп отыруын өтінеді.

Игорь үнемі жасырынғысы келмейтінін, полицияның ата-анасына баратынына алаңдағанын айтты. Валентина оған: «Жарайды, егер олар келсе, есікті ашпа» деп кеңес береді.

Игорь Валентинаның өтініші бойынша әпкесі тауып алған адвокатпен сөйлеседі. Адвокатпен сөйлескеннен кейін ол тіпті соғысқа бармай-ақ түрмеге жабылуға келіседі. Бірақ Валентинаның айтуынша, мұны естіген әкесі қобалжып, ұлына қысым көрсете бастайды. Кейін Игорь әскери комиссариат ғимаратының алдында отырған кезде телефон арқылы әңгімеге анасы қосылады.

Әңгімелескеннен кейін бес сағаттан кейін ол қоңырауларға жауап беруді тоқтатады.

Олардың маңдайларында «Z» белгісі жоқ, бірақ олар қатты қорқады

Кешке анасы Валентинаға інісінің екі айға Наро-Фоминск қаласына жіберілгенін жазады.

Ол Таманск немесе Кантемиров дивизиясында (екеуі де Наро-Фоминск ауданында орналасқан) екенін біледі.

«Игорь – әскери мамандығы бойынша байланысшы. Ол радиотехникалық әскерлерде қызмет етті», - дейді Валентина.

Әскери шақырулар тарай бастағанда, Валентина ағасын алып кететінін бірден түсініп, ата-анасына оны тезірек елден шығару керектігін айтады. Алайда, олар әскерге соғысуға дайын еріктілер қажет және олардың ұлын алуға ешкім келмейді деп есептейді.

Игорьдің әскерге шақыру құжатында (Би-Би-Сиде бұл құжаттың көшірмесі бар) оның қай жерде шақырылғаны көрсетілмеген. Бірақ екі тік жолда: «әскери қызметке шақырылды» және жақша ішінде «мемлекеттік қызметші лауазымына жіберілді» деп жазылған. Бұл опциялардың ешқайсысы құжатта көрсетілмеген. Шақыру қағазында күні көрсетілмеген, мөрі мен қолы бар. Құжатты оқығаннан кейін Игорь мен оның ата-анасы оны әскери бөлімге азаматтық қызметке жібереміз деген ойға келеді.

Валентина ағасын әскери комиссариатта алдап кеткен деп есептейді.

«Осы шақыру қағаздарының арасына «майданға зеңбіректерге белгілі бір мөлшерде дайын ет жинағымыз келеді, сен үміткерлердің бірісің» деп жазу керек. Онда не жазылғаны маңызды емес, кез келген жағдайда әскери комиссариатқа бармау керек», - деді адвокат Дмитрий Захватов ВВС-ге берген сұхбатында.

Валентина әкесімен сөйлесуді тоқтатты, бірақ інісі  телефонға жауап бермеген кезде анасына хабарлама жазады.

«Менің ата-анам үкіметті сыйламайды, бірақ одан қатты қорқады. Олардың қашаннан айырмашылығы жоқ, маңдайларында «З» әрпі жоқ. Соғыстың алғашқы айларында анам менімен Бендера, ұлтшылдар туралы айтқысы келді, көп айтысатынбыз, қобалжыдық. Ақырында ол маған: «Мен тек соғысты қаламаймын» деді. Анам баласын майданға Украинамен соғысуға жібергісі келмейтіні анық. Бірақ әкем «қызметтен жалтару» бойынша қылмыстық іс қозғалады деп қатты қорқады», - дейді Игорьдің әпкесі.

Соғысқа дейін Валентина Мәскеудегі наразылық акцияларына белсенді қатысты. Бұған отбасы наразы болды, ал ата-анасы Валентина олардың басына қара бұлт үйіреді деп алаңдайды. Игорь мен Валентинаның әкесі тергеуші болып жұмыс істеп, 1992 жылы зейнеткерлікке шықты. Ол қазір жылжымайтын мүлік жөніндегі адвокат, бірақ әлі де құқық қорғау органдарында достары мен байланыстары бар.

Таныс күзетші Валентина наразылық шеруіне қатысқан соң әкесіне телефон соғады. «Олар қорқытуды біледі, ал әкем биліктен қорқады», - дейді Валентина.

«Оның заңгер болғанымен, әскери қызметтің заңдылығын және мұндай жағдайда өзін қалай ұстау керектігін білмейтіні мені ашуландырады. Менің әкем жәй қорқақ. Әкем Игорьге қысым жасауға хаққы жоқ еді. Әйтпесе, бауырым әскери комиссариатқа бармас еді, мен оны құтқарар едім», - деп толықтырады Валентина.

Оның айтуынша, анасы «өте ақылды әйел», ол Шет тілдер институтын бітірген. Бірақ оның Валентина «шантажшы және өтірікші» деп сипаттайтын «православиелік көріпкелдер класындағы» ескі танысы бар. Көріпкел Игорьдің анасына ұлының «бункерде отырады» және оған ештеңе болмайды деп уәде береді.

«Менің інім мен анам өте еркін, ал әкем оны пайдаланады», - деп түйіндейді Валентина.

«Өлімнен бәрі қорқады, бірақ Отан алдында қарыздармыз»

Бастапқыда Игорь Мәскеу түбіндегі Наро-Фоминск ауданына жіберіліп, сол жерде қызмет етті. Әскерилер бірден оған уақытша келісім-шарт ұсына бастайды. Олар Игорьді тыныштандыруға тырысып: «Қорықпа, бұл толық келісім-шарт емес, бұл тек саған ақы төленуі үшін керек» дейді. Олар өте белсенді жұмыс істейді», - дейді Валентина.

АРТОМ ГЕОДАКЯН/ТАСС

«Менің бауырым әскерге жіберілгеннен кейін депрессияға ұшырады, бірақ ол күйзеліске түскен жалғыз адам емес еді. Жұмылдырылған жігіттермен бірге бір-бірін қолдап, тіпті қуантты. Оларға осы уақыт ішінде кез келген уақытта телефон соғуға рұқсат етілген. Жағдайдың жаман емес екенін айтты. Оған қазір маңызды ештеңе жоқ сияқты көрінуі мүмкін. Бірақ бәрі келісім-шартқа қол қойса, өміріне нүкте қояды. Мен содан көбірек қорқамын», - дейді Игорьдің әпкесі.

Игорьға оларды бір ай дайындайтындарын айтады. Оның ата-анасы Игорьді көруге барады. Бірақ келесі күні командирлер мобилизацияға шақыртылғандар шекараға жеткізілетінін хабарлайды. Оларға құрал-жабдықтар мен противогаздар таратылуда. Игорь әпкесіне әскери комиссариатқа бару туралы шешім қабылдағанына өкінетінін, уақыты көбірек болса, басқаша істер едім деп айтады.

«Ол мені ертерек елден шығармағаным үшін кінәлады», - дейді Валентина.

«Мен оған жағдай қиындаса, бас тартуға кеңес бердім», - деп қосты ол.

Жаппай жұмылдыру басталардан бір күн бұрын Мемлекеттік Дума Қылмыстық кодекске «Өз еркімен берілу» деген жаңа бап қосты. Оған сәйкес, егер мемлекетке опасыздық белгілері болмаса, әскерилер берілгені үшін 3 жылдан 10 жылға дейін бас бостандығынан айырылады».

Белгородқа бара жатқан пойызда Игорь мен оның жолдастарының телефондарын алып кетеді. Тек кейде туыстарымен сөйлесу үшін телефон береді. Жұмылдырылғандар деректерден ажыратылады. Игорь апасынан соғыс жағдайын, жұмылдырылғандардың қаншасы майданға аттанғанын, президенттің жолдауынан не белгілі екенін сұрайды.

29 қыркүйекте ол әпкесіне «соғысқа емес, жаңа аумақтарға жібереміз» деп уәде бергенін айтты. Келесі күні әпкесі одан нақты қайда жіберетіндерін сұрағанда, ол: «Мен әлі білмеймін, біз ұйықтап жатырмыз» деп жауап берді.

Осыдан кейін Игорь әпкесімен қайта хабарласпайды. 3 қазанда Валентинаның анасы оған інісінің әлі де «далада» екенін және офицерлер штабында кезекшілікте екенін, бірақ көп ұзамай ол Мәскеу облысына қайтарылуы мүмкін екенін жазады. Валентина бұған сенбейді.

Би-би-сиге берген сұхбатында Игорьдің анасы ұлының «оқу орталығында» жатқанын айтты, бірақ нақты қай жерде екенін нақтыламайды. Анасы ұлымен байланыста екенін растап, «далада» жағдай жақсы екенін, әскерге шақырылғандардың «жылы шатырларда ұйықтап жатқанын» айтады.

Би-би-сидің мобилизацияға көзқарасы туралы сұрағына Игорьдің анасы былай деп жауап берді: «Мен соғысты қолдамаймын. Бірақ жұмылдыру – бұл  қарыз. Мен қатты уайымдаймын. Маған да оңай емес. Бірнеше апта болды, мен әлі де абдырап жүрмін. Маған тек қолдау керек».

Ол ұлын майданға жіберуден басқа жол көрмегенін айтты: «елден кету – қандай да бір санкцияға ұшырау, сондықтан оған жақсы қаржылық қолдау керек». Ананың айтуынша, Игорь жұмылдыру жағдайында баламалы мемлекеттік қызметті таңдай алмайды (шын мәнінде олай емес).

Игорьдің анасы: «Ұлыңызды Украинаға жібереді деп қорқасыз ба?». «Сіз қалай ойлайсыз?» деген сұраққа. Барлығы өлімнен қорқады. Бірақ Отан алдындағы қарызымыз бар», - деп жауап берді ол. Ол отбасында жұмылдыру мәселесі бойынша ұрыс-керіс болмағанын айтты.

«Күйеуім екеуміз бұл туралы келістік. Мүмкін Игорьдің кейбір достары бұған қарсы болған шығар. Жастар өлімнен қорқады, бірақ бәрі жақсы болады деп сенемін», - дейді Игорьдің анасы.

Мәскеуде Игорьмен сөйлескен оның әпкесі, адвокат Дмитрий Захватовтың өтініші бойынша бұл адамға көмектесудің жолы жоқ деген қорытындыға келген.

«Қазір Ресейдегі әскери қызметшілердің құқықтары саласындағы кез келген заңдылық туралы айту және тиісінше заңды бұзу Сомали заңдары туралы айту сияқты күлкілі: әрине олар бар, бірақ олар анық емес. Әскери комиссариаттардың алдына қарапайым әрі түсінікті міндет қойылды: жоспарды еш нәрсеге қарамастан орындау. Олар қисық па, соқыр ма, жас па, кәрі ме, сау ма, ауру ма, бәрібір, осы міндетті орындауға жұмылдырып жатыр», – дейді заңгер.

«Олар сені іздейді, бәрібір табады»

Ресей президенті Владимир Путин жұмылдыру туралы жариялағаннан кейін Белгород облысында тұратын Анастасия күйеуі Даниилді жұмылдырудан құтқарудың жолын іздей бастайды.

«Мен күйеуімнің де шақыру қағазын алатынын білдім», - дейді ол.

2018-2019 жылдары Даниил мотоатқыштар әскерлерінің қатарында қызмет етті. Оның бірнеше әскери-білім беру мамандықтары бар: танк операторы және байланысшы.

Анастасия адам құқықтары туралы ақпарат беретін телеграм арналарына жазылады және әскери қызметті баламалы мемлекеттік қызметке ауыстыру құқығы туралы ақпаратты табады (Alternativnaya grajdanskaya slujba - AGC). Ол мұндай өтінішті күйеуімен бірге жазуды шешеді.

21 қыркүйекте Даниилге жұмылдыру жариялана салысымен Белгород облысындағы ата-анасының үйі орналасқан, өзі тіркелген ауыл жиналысынан шақыртулар басталады. Олар түнде хабарласады, бірақ Даниил жауап бермейді. Келесі күні таңертең Даниил қоңырауға жауап береді де, тұрып, заттарын жинай бастайды.

ДОНАТ СОРОКИН/ТАСС

Отбасы Даниилдің ата-анасының үйінен 160 шақырым жерде тұрған. Олар қазіргі мекен-жайы мен телефон нөмірін ауыл әкімшілігіне береді. Ондағылар Даниилге шақыру қағазын алғанын, тез арада ауылдық кеңеске келу керектігін айтады.

Игорьдің әңгімесіндегідей, Даниилдің ата-анасы ұлының соғысқа аттанғанын қаламайды, бірақ оны тауып алар ма деп қорқады. Ата-анасы: «Олар сені іздеп жатыр» деп ұлын келуге көндіре бастайды.

Даниил ауылға баруды шешеді. Алайда әйелі оны жібергісі келмейді, Анастасия жылап, тізерлеп, күйеуінен біраз уақыт тұруын, не істеуге болатынын ойлауын сұрайды. Даниил «қорқатын ештеңе жоқ, мен барып не болып жатқанын біліп алайын» деп оны тыныштандыруға тырысады. Ерлі-зайыптылар ауылға, Даниилдің ата-анасына келеді.

Олар ар-ождан мәлімдемесін жазады - пацифисттік көзқарастар және зорлық-зомбылық жасамау (діни сенім бойынша зорлық-зомбылықтан бас тарту).

Келесі күні ауылдық кеңес қайта шақырады, Даниилдің осында екенін анасы растайды. Олар оған шақыру қағазын әкелмейді, бірақ өзі келсін дейді. Даниилдің әлі шақыру қағазын алмаған ағасының әйелі мен Анастасия күйеулерін солтүстікке апарғысы келеді. Ондағы туыстары телефон соғып, көмектерін ұсынады.

Ата-аналар ұлдарын «қашудың, тығылудың пайдасы жоқ, оларды бір жерден тоқтатады немесе тауып алады» деп қорқыта бастайды. Даниил басқа амал жоқ дегенге келісіп, ауылдық кеңеске шақырту алуға барады. Әйелі Анастасия пошта бөлімшесіне барып, күйеуінің АГК қабылдау туралы өтінішін шақыру комиссиясына, сондай-ақ облыстық және облыстық әскери комиссариаттарға, облыс әкіміне және омбудсменге тапсырыс хатпен жіберген.

Даниилдің шақыруында оған келесі күні жұмылдыру пунктіне хабарлау айтылады. Анастасия күйеуінен енді ешқайда кетпеуін өтінді. Ол келіседі, бірақ Даниилдің анасы араласады.

Фото: AFP

«Қалағаныңды істе, бірақ мен келіспеймін» деді. Сосын Даниалды әскери комиссариатқа баруға көндіру үшін неше түрлі сөздерді айта бастады. Ол комиссариатқа бармау қызметтен жалтару және қылмыстық жауапкершілікке тартуға негіз болатынын айтты. Оны алып кетіп, сотқа береді, айыппұл төлейді немесе түрмеге жабылады. Ол да баласына: «Түрмеде саған қиын болады, шыдай алмайсың, сені мазақ етеді, сонда да әскерге жібереді. Ол жерде де олар сені қашқын деп күледі. «Алайда, ол ұлының өлуі мүмкін деп ойлаған жоқ», - дейді Анастасия.

«Даниилдің ата-анасы соғысты қолдай ма?» деген сұраққа Анастасия «түсіну мүмкін емес» деп жауап берді.

«Күйеуім екеуміз соғысқа қарсымыз. Украинада екеуміздің де достарымыз бар, ақпан айының басынан бері қатты уайымдадық», - деді ол.

Даниил  анасын тыңдап, әскери комиссариатқа барады. Сол күні ол Курск облысындағы әскери бөлімге жіберіледі. Оларға бір апта сонда боламыз, сосын Воронежге немесе Белгородқа жібереміз дейді. Алғашқы күндері оларды тексеріп, құжаттарын рәсімдеп, кейін оқыту басталды.

«Енем сен медальға лайықсың» деді

Даниил жөнелту пунктіне барған күні оның AGC өтініші межелі жерге жеткен болатын. Құқық қорғау өкілі мен әкімдік Анастасияға өтініштің әскери комиссариатқа жіберілгенін хабарлайды (BBC-де құжаттардың көшірмесі бар). Бір апта өтті, бірақ жауап жоқ.

Анастасия күйеуінің соғысқа бармаудың жалғыз жолы - AGC екенін түсінеді. Құқық қорғаушылардың көмегімен ол Даниилдің командиріне күйеуінің «арнайы операцияға қатысудан бас тартқаны», қолына қару алмағаны және адам өлтірмейтіні туралы баяндама дайындайды.

Анастасия баяндаманың мәтінін жазып, оны келесі күні бірінші автобуспен күйеуінің әскери бөліміне жібереді. Оған Данилмен кездесуге рұқсат беріледі.

Бақылау бекетінде адам көп жиналатын орын болды. Әскери бөлім қаладан шалғайда, офицерлердің қоршауында болды. Бұл жерден көліксіз қашу мүмкін емес еді.

«Әскерге жұмылдырылғандар өте көп. Белгород облысындағы барлық адамдар адекват және бір-бірін қолдайды, сыйлықтармен бөліседі, бұл тіпті қызық», - дейді Даниил әйеліне.

«Бірақ ол мұның уақытша екенін түсінуі керек. Оларды мүлде басқа нәрсе күтіп тұр», - деп жауап берді Анастасия.

Анастасия күйеуінің сыртқы келбеті мен физикалық жағдайын былай сипаттайды: «Ол түрмеден жаңа шыққан сияқты. Ол қобалжыды, тамаққа мән бермеді, көптің, шудың кесірінен жақсы ұйықтамады».

Бірақ Даниил киімге келгенде жолы болды - оның барлық киімдері оған жарасады. Үлкенді-кішілі еркектерге киім жетпейді.

Анастасия күйеуіне есептің бірнеше данасын береді, қалай әрекет ету керектігін түсіндіреді, жазбаны көрсетеді. Даниил хаттамаға қол қойып, кезекшіге береді. Даниил есептің көшірмесін оқып, сұрақтарға дайындалу үшін сақтап қалды.

Сондай-ақ Анастасия күйеуінің хабарын елеусіз қалдырмау үшін бастығы мен әскери гарнизондық прокуратураға өзінің есебі туралы хат жібереді.

Бұл уақытта жаттығу басталады, бірақ Даниил жаттығуларды орындаудан аулақ болуға тырысады. Жаттығу 1 қазанда аяқталуы керек еді, бірақ 29 қыркүйекте оларға тағы 10 күн болатынын айтты. Облыс әкімінің жұмылдырылғандардың денсаулығы мен жағдайын мұқият тексеру туралы бұйрығы келеді. Дәрігерлер Даниилдің шағымдарын жазып алады, бірақ ресми растау қажет дейді.

Бастапқыда, шақыру қағазы келгенде, Анастасия күйеуі мен ата-анасынан оның кетуін бәсеңдететін медициналық жағдайлардың бар-жоғын сұраған. «Мен оның психикалық проблемалары мен аллергиясы бар екенін білдім, бірақ олар ештеңе айтпады», - дейді Анастасия.

Ұлының майданға жіберілетіні белгілі болған соң, ата-анасы Анастасияға медициналық анықтама беруге келіседі. Құжаттардың үйде болғаны белгілі болады. Олар сондай-ақ ауруханадан қосымша растау алуға уәде береді.

«Оның анасы мені естуі керек екенін және өзінің ақымақ екенін мойындады», - дейді Анастасия.

Даниилдің ата-анасы АГК-ға қажетті медициналық құжаттарды жинап, ұлына жіберуге уәде береді. Ал Анастасия күйеуінің заңсыз әскери қызмет өткеруіне қарсы арыз дайындауға кіріседі. 30 қазан күні қайын атасына барып медициналық анықтаманы алады. Бірақ мұның ешқайсысы қажет емес: күйеуі оған қоңырау шалып, үйге таксимен келетінін айтады. Осы уақытқа дейін барлық аймақтардағы билік жұмылдырумен байланысты жанжалды шешуге тырысты.

Даниилге оның босатылу себебі айтылмайды. Сол күні ол әйелімен келісілгендей әрекет етеді: жаттығудан бас тартып, казармада қалады. Қасына бір адам келіп, өзін «губернатордың өкілімін» деп таныстырып, «болды, заттарыңды бер, құжаттарыңды ал да, үйіңе қайт, мұнда керек емессің» дейді. Кейіннен белгілі болғандай, губернатор тергеу жүргізіп, заңсыз шақырылғандардың барлығын еліне қайтаруды тапсырған. Даниилмен бірге тағы сегіз адам босатылады.

Олар Даниилге не заңсыз деп танығанын нақты айтпайды. Анастасия бұған көп нәрсенің, атап айтқанда, губернаторға жазылған хаттың, әскери бөлім командиріне берілген рапорттың ықпалы болды деп есептейді. Енді Даниил өзінің қайтып оралғаны туралы әскери комиссариатқа хабарлап, тіркелуі керек. Құқық қорғаушылар оған әйелімен бірге комиссариатқа барып, Даниил Анастасияның атына сенімхат беріп, жұмылдыру және оралман куәліктерінің көшірмелерін алып келуге кеңес берді.

Анастасия күйеуінің медициналық диагнозын растау үшін жақын арада ауруханаға жеткізгісі келеді. Даниилдің ата-анасы ұлының елге оралғанына қатты қуанды. Даниилдің анасы Анастасияға «балам, саған медаль беру керек» деп ризалығын білдірді.

BBC Даниилдің ата-анасымен байланыса алмады.

Мобилизацияның алғашқы күнінен бастап әскерге шақыру органдары заң бұзған, жауынгерлік тәжірибесі жоқ, ауруға шалдыққан ер-азаматтарды әскерге шақыра бастады. Осыдан кейін билік жұмылдырудан кейін туындаған наразылықты жоюға тырысты.

Өңірлерде тексерулер басталады, жұмылдырылғандардың бір бөлігі, соның ішінде АӘК-ке өтініш бергендер әскерге шақырудан босатылады.

Қазанның 3-і күні «Ар-ожданнан бас тарту қозғалысы» әскери комиссариаттардың бірі пацифистті алғаш рет жұмылдырудан босатып, «мемлекетке ондай мамандар керек болса» АГК жанынан шақырылатынын айтты.

Жұмылдырылғандардың қаншасы елге оралғаны әзірге белгісіз.