Технология
Ғарыш саласын цифрландыру, байланыс, электроника, геодезия және картография салаларын бір мемлекеттік органмен біріктіру синергетикалық тұрғыдан оң нәтиже береді. Ғарыш саласы басым бағыттардың бірі болып қала береді. Ал осы ғарыш саласы Қазақстанда қалай оң шешімін таппақ? Еліміздегі спутниктік байланыс жүйесі мен мемлекеттің ақпараттық егемендігі туралы депутаттық сауалға Премьер-Министрдің орынбасары Роман Скляр жауап берді.
Еске салайық, депутат Екатерина Смышляева өз өтінішінде құрастыру-сынақ кешенін құру жобасы әлі аяқталмағанын атап өтті. Қосымша қашықтықтан зондтау спутниктері бірнеше жылдан бері қаржыландыруды күтуде.
Депутаттың пікірінше, Қазақстан ғарыштық держава бола ала ма? Әлде аэроғарыштық қызметтерді импорттау жолымен жүр ме? Осы мәселенің шешімін табу керек.
Бәрі жоспар бойынша жүргізілуде
Роман Скляр ведомствоаралық жұмыс тобы Байқоңыр кешенін дамыту және Жерді қашықтықтан зондтау жүйесін пайдалану жөніндегі шараларды қамтитын ғарыш саласындағы ұлттық мүдделерді қорғау жоспарын бекіткенін түсіндірді. Цифрлық даму министрлігі де ғарыш саласын 2030 жылға дейін дамыту тұжырымдамасын әзірлеуде.
«Ғарыш саласы еліміздің ғылыми-техникалық дамуының басым бағыты ретінде белгіленді. Ғарыш саласын дамыту бойынша одан әрі жұмыс қолданыстағы және әзірленіп жатқан стратегиялық құжаттар аясында жүргізілетінін ескере отырып, біз оны ерте деп санаймыз. Қазіргі уақытта Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігіне ғарыш саласына жетекшілік етуге және салааралық үйлестіру бөлігінде қойылған міндеттерді іске асыруға өкілеттік берілген. Осылайша, ғарыш саласының өнімдері мен қызметтері (спутниктік суреттер мен қашықтықтан зондтау деректері) шамадан тыс бюрократиясыз бір-бірін толықтыратын салаларда белсенді түрде пайдаланылады», - деді Роман Скляр.
Сонымен қатар, уәкілетті органның жанынан ғылыми-зерттеу базасын құру мақсатында Үкімет В.Г.Фесенков атындағы астрофизикалық институтын, ионосфера және ғарыштық технологиялар және технологиялар институттарын Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігіне беру туралы шешім қабылдады.
Бірақ 2030 жылға дейінгі мемлекеттік басқару тұжырымдамасында мемлекеттік аппаратты одан әрі оңтайландыру қарастырылған. Сондықтан, вице-премьердің айтуынша, қазір жеке Ұлттық ғарыш агенттігін құру орынсыз.
«Бүгінгі күні «Құрастыру-сынақ кешенін құру» (ASTC) жобасы бойынша құрылыс-монтаж жұмыстары аяқталды. ондай-ақ, Airbus DS компаниясы жобаға инвестициялық салым шеңберінде (29,8 млн еуро) CATR антам антенна полигонын монтаждауды орындады. 2023 жылы барлық сынақ алаңдарында халықаралық стандарттарға сәйкес сынақтардың толық циклі аяқталғаннан кейін СКҚ-ны коммерциялық пайдалануға беру жоспарлануда. 2022 жылдың III тоқсанында пайдалану біліктілігі аяқталды, дайындық пайдалануға беру кешенінің 90 пайызын құрап отыр. Айта кетейік, бұл ғарыш кемесі Орталық және Орталық Азиядағы салмағы 6 тоннаға дейінгі ғарыш аппараттарының барлық түрін сынақтан өткізу мүмкіндігі бар жалғыз ғарыш аппараты», - деді Роман Скляр.
Жұмыс жүріп жатыр, перспективалар белгіленді
Роман Склярдың айтуынша, 2026 жылға қарай Қазақстан түрлі мақсаттағы спутниктерді шығару бойынша әлемдік нарыққа шығуды жоспарлап отыр. Ол үшін 2023 жылы СбИК Жерді қашықтан аудандастыру үшін спутниктердің шоқжұлдыздарын құруға мемлекеттік тапсырыс береді. Осылайша, техникалық параметрлер бойынша жоғары ажыратымдылықтағы KazEOSat-1, орташа ажыратымдылықтағы KazEOSat-2 белсенді қашықтықтан зондтау спутниктерінің белсенді қызмет ету мерзімі 2021 жылы аяқталды. Бірақ «Қазақстан Ғарыш Сапары» ҰК» АҚ (қашықтықтан зондтау операторы) техникалық аудит жүргізіп, спутниктердің қызмет ету мерзімін 2024 жылға дейін ұзартты.
Жауапқа сәйкес, қазіргі уақытта жоғары ажыратымдылықтағы бір қашықтықтан зондтау спутнигінің және Қубсат сериясының ажыратымдылығы орташа 16 жерсерігінің шоқжұлдызын құрудың техникалық-экономикалық негіздемесі әзірленуде.
Алдын ала болжам бойынша жобаның жалпы сомасы шамамен 18 миллиард теңгені құрайды. Телекоммуникациялық ғарыш аппараттарына келетін болсақ, KazSat-2-нің қызмет ету мерзімі 2024 жылдан 2026 жылға дейін ұзартылды, ал KazSat-3-тің қызмет ету мерзімі 2029 жылы аяқталады.
«2027-2029 жылдар аралығында мемлекеттің тіркелген жерсеріктік байланыс арналарына қажеттілігі бір KazSat-3 спутнигімен қамтамасыз етіледі. Бұл ретте «KazSat-3R ғарыштық байланысын құру және пайдалануға енгізу» жобасы бойынша жоба алдындағы жұмыстар жүргізілуде. KazSat-3 байланыс және хабар тарату спутнигін жоспарлы ауыстыру жүйесі 2024 жылы басталып, 2026 жылға дейін аяқталады. Қазіргі уақытта бұл спутниктер еліміздің спутниктік байланыс пен телехабар тарату қажеттілігін толығымен қанағаттандырады (жүйелік жүктеме жобалық қуаттылықтың 72%-ын құрайды). Бұл ретте Орталық Азия елдеріне ғарыштық байланыс жүйесі қызметтерін экспорттау жұмыстары жүргізілуде. Жалпы, ғарыш саласын дамыту үкіметтің бақылауында», - деді Роман Скляр.
Нұрила Жұмаділлә
Қосымшаны жүктеп алыңыз
