Тарихтағы ең жойқын 10 жер сілкінісі

Күні кеше ғана таңертең Түркияда магнитудасы 7,8 болатын күшті жер сілкінісі болды. Кейіннен тағы бірнеше жер асты дүмпулері тіркелді. Қазіргі ақпарат бойынша Түркиядағы жер сілкінісінен қаза тапқандар саны 3381 адамды құрап, 20 436 адам жарақат алған. Ақпарат үнемі жаңартылып отырғандықтан, олардың саны артуы мүмкін. Елде 3471 ғимарат қирады, кейбір адамдар әлі үйінді астында жатыр. Жазу кезінде Сирияда қаза тапқандар саны 1600-ден асады, 2400 тұрғын зардап шекті. Түркия президенті Режеп Тайып Ердоғанның айтуынша, бұл 1939 жылы Эрзинджан жер сілкінісі 33 мың адамның өмірін қиған кезден бергі ең үлкен апат. Бүгін Bugin.kz порталы тарихтағы ең жойқын жер сілкіністерін еске алмақ.

Жапония тарихындағы ең жойқын жер сілкінісі
1923 жылы 1 қыркүйекте Жапонияның Канто аймағында адамзат тарихындағы ең жойқын жер сілкіністерінің бірі болды. Оның магнитудасы 8,3 балл болды. Ол Токио мен Йокогаманы толығымен қиратты. Ресми мәлімет бойынша, қаза тапқандар саны 174 мың адамды құрады. 542 мың адам із-түзсіз жоғалып кеткен. Зардап шеккендердің жалпы саны 4 миллионға жуық адамды құрайды. 694 000 үй мен ғимараттардың 381 000-ға жуығы толығымен немесе ішінара қираған.

Ирандағы ең жойқын жер сілкінісі
22 желтоқсанда 856 жылы Дамғанда болған жер сілкінісінің күші 7,9 баллды құрады. Кейінірек анықталғандай, жер сілкінісінің ошағы қаланың өзінен алыс емес.  Ахевану, Таш, Бастам және Шахруд қалаларында қирау орын алды. Оларға жақын барлық ауылдар қатты зардап шекті немесе толығымен жойылды. Табиғи апат 200 мыңға жуық адамның өмірін қиды.

Гаитидегі жер сілкінісі. 200 мыңнан астам құрбан
2010 жылдың 12 қаңтарында Гаити Республикасында болған жер сілкінісі 222 570 адамның өмірін қиды. Ресми мәлімет бойынша, 311 мың адам түрлі жарақат алған. 869 адам із-түссіз жоғалды. Апат салдарынан келген материалдық шығын көлемі 5,6 миллиард еуроны құрады. Жер сілкінісінің ошағы Гаити Республикасының астанасы Порт-о-Пренс қаласынан 22 шақырым жерде орналасқан. Алғашқы жер асты дүмпуінің күші 7 баллды құрады. Осыдан кейін көптеген қайталаулар тіркелді. Кейбірінің күші 5 ұпайдан жоғары болды.

Гянджадағы жер сілкінісі
1139 жылы 30 қыркүйекте Гянджа қаласының маңында жер сілкінісі болып, 230 мыңға жуық адамның өмірін қиды. Тарихшылардың айтуынша, элементтердің соққысының күшті болғаны сонша, әсерінен Қапаз тауы құлап, онымен өтетін өзеннің арнасын жауып тастаған. Нәтижесінде облыста сегіз көл пайда болды, оның бірі – Гёйгёль. Қазір ол 1965 жылы құрылған Гёйгёль қорығының құрамына кіреді.

Алепподағы жер сілкінісі
1138 жылы 11 қазанда 8,5 баллдық апат 230 000-нан астам адамның өмірін қиды. Алеппо халқы бірнеше ғасырдан кейін ғана қалпына келтірілді. Алеппо жер сілкінісі 1138-1139 жылдары орын алған және қазіргі Сирияның солтүстігінде, Түркияның оңтүстік-батысында, кейінірек Иран мен Әзірбайжанда болған жер сілкіністерінің бір бөлігі болды.

Үнді мұхитында қазіргі заман тарихындағы ең жойқын жер сілкінісі болды
Әртүрлі мәліметтер бойынша, онда 228 мыңнан 300 мыңға дейін адам қаза тапқан. Жер сілкінісі 2004 жылы 26 желтоқсанда Үнді мұхитында Суматра аралының маңында басталды. Түрлі бағалаулар бойынша жер сілкінісінің магнитудасы 9,1-ден 9,3 баллға дейін жеткен. Бұл тарихтағы ең күшті үштіктің бірі. Жер сілкінісі цунамиді тудырды, ол 14 елдің жағалауларына жетті. Тіпті эпицентрден 6900 шақырым жерде орналасқанына қарамастан Оңтүстік Африкадағы Порт-Элизабет жағалауына дейін жеткен. Кейбір жағдайларда биіктігі 20 метрден асатын толқындар жағалауларға жетті.

Таньшандағы ең жойқын жер сілкінісі
Қытайдың Таньшан қаласында 1976 жылы 28 шілдеде жойқын жер сілкінісі болды. Оның магнитудасы 7,8 балл болды. Алғашқы соққыдан барлық қала ғимараттарының 90 пайызы қирап қалды. Ресми деректерге сәйкес, 242 419 адамның өмірін қиған. Бейресми деректер бойынша – 655 мыңға дейін жетеді. Адамдардың жантүршігерлік шығыны жер сілкінісінің негізгі әсерінің түнде болғанымен түсіндіріледі. Бұл кезде қала тұрғындарының барлығы дерлік ұйықтап жатқан.
Тарихтағы қаза тапқандар бойынша ең ірі жер сілкінісі. Тағы да Қытай
Адамзат тарихындағы ең жойқын жер сілкінісі 1556 жылы 23 қаңтарда Шэньси провинциясында болды. Онда 830 мыңнан астам адам қаза тапты. Жер сілкінісінің ошағында 20 метрлік саңылаулар мен жарықтар ашылды. Зілзала ошағынан бес жүз шақырым жерде орналасқан аумақтар қираған.
Мұндай үлкен адам шығыны адамдардың көпшілігінің сапасыз үйлерде, сондай-ақ дәл төбеден қазылған үңгірлерде тұруымен түсіндіріледі. Алғашқы дүмпулерден кейін ғимараттар борпылдақ топыраққа бата бастады, ал үңгірлер опырылып, су астында қалды.

Тарихтағы ең күшті жер сілкінісі. Чили, 1960 жыл
Сонымен қатар адамзат тарихындағы ең күшті жер сілкінісі 1960 жылы 22 мамырда Чилиде болды. Оның магнитудасы 9,5 балл болды. Күшті жер асты дүмпулері 200 мың шаршы шақырым аумақты сілкіді. Жер сілкінісі толқыны 10 метр биіктікке жеткен цунамиді тудырды. Тіпті олар жер сілкінісінің ошағынан 10 мың шақырымдай жердегі Гавайидегі Хило қаласына жетіп, айтарлықтай шығын келтірген. Цунами қалдықтары тіпті Жапония мен Филиппин жағалауларында да байқалды.
Бір ғажабы, мұндай қорқынышты масштабқа қарамастан, бұл жер сілкінісі құрбандарының саны жоғарыдағы тізімдегі басқалармен салыстырғанда аз болды. Бұл негізгі соққының аз қоныстанған аудандарға түскенімен түсіндіріледі. Осы жер сілкінісі салдарынан 6 мың адам қаза тапты.

КСРО тарихындағы ең жойқын жер сілкінісі
1988 жылы 7 желтоқсанда КСРО тарихындағы ең ауыр жер сілкінісі болды. Армян КСР-нің солтүстік-батысында, Спитак қаласында табиғи апат болып, 25 мың адам қаза тауып, Армения аумағының 40 пайызға жуығын қамтыды. Бұл апаттың салдарынан 140 мың адам мүгедек болып, 514 мың адам баспанасыз қалды.
Жер сілкінісінің күші 6,8 баллды құрады. Жерасты дүмпулері 21 қала мен 300 елді мекенге айтарлықтай зиян келтірді. 

Дереккөз: hi-news.ru