Түркі Одағы мемлекеттерінің интеграциясы

Түркітілдес мемлекеттер одағын құрудың түпкі мақсаты – түркітілдес елдердің өзара ынтымақтастығын нығайту, экономикалық, мәдени және әлеуметтік байланыстарды дамыту, сондай-ақ аймақтағы қауіпсіздікті қамтамасыз ету. Одақ мүшелерінің экономикалық, мәдени, ғылыми-техникалық және қауіпсіздік саласындағы ынтымақтастығын нығайту. Ол үшін мемлекет басшыларының кеңесі, парламентаралық ассамблея, мәдениет және өнер жөніндегі кеңес, экономикалық ынтымақтастық кеңесі және т.б. сияқты түрлі ұйымдар мен мекемелер құрылды. Олар бірлескен жобаларды әзірлеумен, позицияларды үйлестірумен және тәжірибе алмасумен айналысады. Түркі елдерінің өзара іс-қимылы мен ынтымақтастығын нығайтуға бағытталған бірнеше бағдарламалар мен бастамалар бар. Олардың кейбіреулері:

Түркі кеңесі – түркі мемлекеттерінің саяси, экономикалық, мәдени және білім беру салаларындағы ынтымақтастығын нығайту мақсатында 2009 жылы құрылған халықаралық ұйым. Түркі кеңесіне Әзірбайжан, Қазақстан, Қырғызстан және Түркия, сондай-ақ ұйымға 2019 жылы мүше болған Өзбекстан мүше.

Трансанадолы газ құбыры бастамасы (TANAP) Әзірбайжан, Түркия және Еуропаны байланыстыратын газ құбырының құрылысын көздейтін жоба. Жоба 2012 жылы іске қосылып, 2021 жылға қарай газ құбыры толығымен салынып, Еуропаға газ жеткізе бастады.

Түркі бизнес қауымдастықтары бағдарламасы түркі елдерінің іскерлік қоғамдастық өкілдері арасындағы байланысты нығайтуға бағытталған бастама болып табылады. Бағдарлама аясында өңірдегі ынтымақтастық пен кәсіпкерлікті дамыту мәселелерін талқылайтын кездесулер мен форумдар тұрақты түрде өткізіліп тұрады.

Түркі университеті бағдарламасы түркі әлемінде білім мен ғылымды дамытуға бағытталған Түркі кеңесі аясында құрылған жоба. Бағдарлама аясында түрлі түркі елдерінің университеттері арасында бірлескен магистратура бағдарламалары мен студент алмасулар құрылған.

Түркі ойындарының бастамасы – 2013 жылдан бері түрлі түркі елдерінде өткізіліп келе жатқан спорт форумы. Халықтар арасындағы достық пен өзара түсіністіктің нығаюына септігін тигізетін форумға түркі елдерінің спортшылары қатысуда.

Бүгінде түркі елдері экономика, мәдениет, ғылым, техника, әлеуметтік мәселелер және басқа да көптеген салаларда бір-бірімен белсенді жұмыс істеуде. Төменде осындай ынтымақтастықтың кейбір мысалдары келтірілген:

Экономикалық: Түркі елдері өзара экономикалық қарым-қатынастарды белсенді түрде дамытып келеді. Олар еркін сауда келісімдерін жасап, ортақ экономикалық аймақтарды құрады. Сондай-ақ энергетика, көлік және экономиканың басқа да салаларында бірлескен жобалар жүзеге асырылуда.

Мәдени: Түркі елдері мәдениет саласында ынтымақтасады, түрлі мәдени іс-шаралар, фестивальдар, байқаулар, көрмелер өткізіліп тұрады. Сонымен қатар, мәдени делегациялармен, ғалымдармен және студенттермен алмасу бар.

Білім беру саласы: Түркі елдері білім және ғылым саласында ынтымақтасады, бірлескен ғылыми-зерттеу және ғылыми жобалар жүзеге асырылады, сонымен қатар студенттер мен ғалымдармен алмасу жүзеге асырылады.

Әлеуметтік: Түркі елдері денсаулық сақтау, әлеуметтік қорғау және т.б. әлеуметтік мәселелерде белсенді түрде ынтымақтастықта. Олар сондай-ақ елдер арасындағы әлеуметтік ынтымақтастықты нығайтуға бағытталған қоғамдық іс-шаралар мен акцияларды өткізеді.

Қауіпсіздік саласындағы: Түркі елдері қауіпсіздік және терроризммен күрес саласында ынтымақтастықта. Олар бірлескен әскери оқу-жаттығулар мен операцияларды өткізеді, сондай-ақ халықаралық ұйымдар аясында өз әрекеттерін үйлестіреді.

Бұл мысалдар түркі елдерінің ынтымақтастық пен өзара түсіністікке ұмтылып, тәжірибе мен біліммен бөлісіп, өзара қарым-қатынастарын нығайтып, халықаралық аренадағы ұстанымдарын нығайтып отырғанын көрсетеді.

Нысанбаева Ақбота