"Түрмеге түскен": Түркия президенті Ердоғанның өмір жолы

Күні кеше Режеп Тайып Ердоған Түркия президенттігіне сайлаудың екінші турында жеңіске жетті. Халық оны тағы бес жылға президент етіп сайлады. Осы ретте Түркия елінің басшысы жайлы мәліметтер ұсынамыз.

Сайлау комитетінің басшысы Ахмет Тернер жариялаған ОСК-ның алдын ала деректеріне сәйкес, Ердоған бюллетеньдерді өңдеудің 99,43% қорытындысы бойынша 52,14% дауыс жинайды. Оның қарсыласы, оппозиция жетекшісі Кемал Кылычдароғлу 47,86% дауыс иеленген.

Anadolu агенттігінің ақпараты бойынша, 400 мыңға жуық бюллетень өңделмеген күйінде қалып отыр, олар енді жағдайға түбегейлі әсер ете алмайды. Президенттік және 14 мамырда өткен парламенттік сайлаудың ресми нәтижелерін ОСК 1 маусымға дейін жариялауды жоспарлап отыр.

Шығу тегі және білімі

Ердоған 1954 жылы 26 ақпанда Ыстамбұлда Түркия Жағалау күзеті қызметкерінің отбасында дүниеге келген. 13 жасқа дейін елдің солтүстік-шығысында, ата-анасы шыққан Риза қаласында тұрды. Мектеп жылдарында діндарлығымен ерекшеленіп, жұрт оны «қожа» деп атаған.

Діни лицейді бітіргеннен кейін Ердоған Стамбулда білімін жалғастырған. 1981 жылы Мармара университетін бітіріп, 1981 жылы бизнесті басқару мамандығы бойынша диплом алды. 1980-1982 жылдары жеке компанияларда менеджер болып жұмыс істеді. 1982 жылы әскерде мерзімді қызмет атқарды.

Саяси мансабы

1976 жылы Режеп Тайып Ердоған Стамбул аудандарының бірінде ұлттық құтқару исламшыл партиясының жастар бөлімін басқарды. 1980 жылғы әскери төңкерістен кейін саяси партиялар таратылды. 1983 жылы ол жаңадан құрылған исламшыл әл-ауқат партиясына қосылды. 1984 жылы оның Стамбулдағы филиалын басқарды, ал 1985-1986 жылдары партияның Орталық басқармасы кеңесінің мүшесі болды. 1989 жылы Стамбул ауданы Бейоглу әкімшілігінің басшысы болып тағайындалды.

Саяси қызметтегі атағы

1994 жылы наурызда Ердоған Стамбул мэрі сайлауында жеңіске жетті. Бұл лауазымда ол кейбір экономикалық және әлеуметтік мәселелерді шешуге атсалысты. Сонымен қатар айтарлықтай атағы жайылды. Мәселен, аймақтарды сумен қамту, қоқыс шығару және қайта өңдеу мәселелерін шешуге күш салды. Қаланы көгалдандыруға белсене кірісті. Ислам құндылықтарын насихаттай отырып, алкогольді ішімдіктерді тұтынуға шектеулер енгізді. 1998 жылдың қаңтарында өркендеу партиясына тыйым салынды (Түркияның Конституциялық соты оны зайырлылық принципін бұзғаны үшін кінәлі деп тапты). Ал Ердоғанға мэр қызметінен кетуге тура келді.

Ердоған қалай түрмеге түсті?

1998 жылы Ердоғанға ұлттық алауыздық пен араздықты қоздырды деген айып тағылды. Ол 1997 жылы желтоқсанда өткен митингте Зия Гекалптың өлеңін оқығаны үшін төрт ай түрмеде отырды.

1998 жылы Ердоған ізгілік партиясына қосылды. 2001 жылы дінді саяси мақсатта пайдаланды және Түркияны исламдандыруға тырысты деген айыптауларға байланысты тыйым салынғаннан кейін, Ердоған Әділет және даму партиясын (ПСР) құрып, оны басқарды. Ол ислам консерваторларын, орталық-оңшылдарды және бизнес өкілдерін біріктірді.

2002 жылдың қарашасында ПСР парламенттік сайлау қорытындысы бойынша сайлаушылардың 34,3% дауысын жинап, үкімет құруға мүмкіндік алды. Соттылығына байланысты Ердоған Парламентке сайлана алмады және министрлер кабинетін басқара алмады (Премьер-министр Парламент депутаттарының арасынан сайланды). Нәтижесінде Үкімет ПСР төрағасының орынбасары Абдуллах Гүлге тапсырылды. Ердоған 2003 жылы наурызда заң шығарушы органға бұрын сотталған азаматтарды сайлауға тыйым салыну алынғаннан кейін депутат болды.

Ердоған – премьер-министр

2003 жылы 14 наурызда Парламент Ердоғанды премьер-министр ретінде бекітті (нақтырақ айтсақ, парламенттік республикадағы елдің басшысы болды).

Ердоған премьер-министр болған жылдары армияны бақылауды күшейтті. Сол кезде бірнеше жүз сарбаз әскери төңкерістерге дайындалды деген айыппен тұтқындалды.

2013 жылдың жазында полиция Ыстамбұлда және Түркияның басқа аймақтарында үкіметке қарсы демонстрацияларды тоқтатты. Түрік билігі бірнеше рет Twitter, Facebook және YouTube әлеуметтік желілерін бұғаттауға тырысты. Осыған байланысты халық Ердоғанды сөз бостандығын шектеді деп айыптады.

Премьер-министр ретінде Ердоған парламенттік басқару формасын президенттікке айналдыруды қолдады. 2007 жылы Конституцияға түзетулер енгізілді, онда президентті жалпыхалықтық дауыс беру арқылы сайлау қарастырылды (бұрын Парламент сайлаған).

2014 жылы алғаш рет, 2018 жылы екінші рет президент болып сайланған 69 жастағы Ердоған биылдан бастап үшінші рет ел басқарғалы отыр.

Жеке өмірі

Ердоған 1978 жылдан бастап Эминаға (Гүлбаран есімі) үйленген. Ол әйелдер құқығын қорғаумен және қайырымдылықпен айналысады. Ердоғанның жұбайының 2010 жылы Пәкістандағы су тасқыны кезінде зардап шеккендерге көмек көрсету қызметі Hilal-e-Pakistan орденімен марапатталды. Ерлі-зайыптылардың төрт баласы бар.

Ердоған ағылшын және араб тілдерін біледі.

2005, 2010, 2016, 2017 жылдары Time журналы оны әлемдегі ең ықпалды адамдар тізіміне енгізді. 2022 жылы Түркі әлемінің жоғары орденін (түркі мемлекеттері ұйымының жоғары наградасын) алды.