“Көріпкел” ғалымның кестесі: элементтердің қандай құпиясы бар?

Дмитрий Менделеев 1869 жылы 13 наурызда химиялық элементтер кестесін аяқтады. Бұл кестенің қандай маңызы бар екенін Bugin.kz тілшісі хабарлайды.

Кесте қалай жасалды?

ХІХ ғасырдың ортасында 63 химиялық элементтер табылды. Бүкіл әлем ғалымдары барлық қолданыстағы элементтерді бір-біріне бір тұжырымдамаға біріктіруге бірнеше рет әрекет жасады. Элементтерге атом массасын ұлғайту және химиялық қасиеттердің ұқсастығы бойынша топтарға бөлінген болуы ұсынылды.

1863 жылы химик және музыкашы Джон Александр Ньюленд Менделеевтікіне ұқсас химиялық элементтерді орналастыру схемасын ұсынды. 

1869 жылы Менделеев өзінің периодтық кестенің схемасын Ресей химиялық қоғамының журналында жариялады және әлемнің жетекші ғалымдарына ашқаны туралы хабарлама жіберді. 

Периодтық жүйенің ашылуын ғалым түсінде көрді деген шындыққа жанаспайды. Шындығында Дмитрий Менделеевтің өзі бұл мифті жоққа шығарып, периодтық заң туралы көп жылдар бойы ойланып жүргенін мәлімдеген. Химиялық элементтерді жүйелеу үшін олардың әрқайсын жеке карточкаға жазып, бір-бірімен қайта-қайта біріктіріп, ұқсас қасиеттеріне қарай қатарға орналастырған. Менделеев карталық ойындарды жақсы көрген.

Кестенің қандай құпиясы бар?

- Кестедегі 2 элементтің аты әйел есімі. Мейтнерий элементі физик және радиохимик Лиза Мейтнердің құрметіне қойылған. Кюрий элементі болса, ғалым Мария Склодовская-Кюридің құрметіне қойылған.

- Индийдің жұмсақтығы сонша, оны тіспен тістеп алуға болады. Ал “Индий” атауының Үндістанға еш қатысы жоқ. Бұл оттық жалынына беретін индиго түсіне байланысты.

- Вольфрамды барлық басқа металдарға қарағанда балқыту қиынырақ. Сізге шамамен 3400 °C температура қажет (салыстыру үшін: темір 1500 °C температурада ериді).

- Уран кәдімгі сұр металға ұқсайды, бірақ оның қосылыстары ультракүлгін сәуледе шынымен жасыл болып жарқырайды.

- Көзі тірісінде периодтық жүйеде 2 ғалым ғана есімін мәңгі қалдырды. Оганесон, Сиборгий элементтері ғалымдардың есімімен аталған.

- Менделеев кестесіндегі бағандарды қақ ортасынан бөліп, 4 элементтен топтастырса, олар бір-бірімен әрекеттеседі.

- Менделеев болашақта ақылатын жаңа элементтерге кестеден орын қалдырған. Ол ендігіде ашылатын 3 элементті дәл болжаған.