Солтүстік Арал теңізіне тағы 1 млрд текше метр су жіберілді

Қазақстанда Арал теңізін қалпына келтіру жұмыстары жалғасуда. 2024 жылдың қазан айынан 2025 жылдың қаңтарына дейін Солтүстік Арал теңізіне 1 миллиард текше метр су жіберілді. Бұл жоспарланған көлемнен 100 миллион текше метрге артық, деп хабарлайды Bugin.kz порталы.

Аралды құтқаруға бағытталған шаралар

Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев экологиялық апат аймағын қалпына келтірудің маңыздылығын атап өтті. Президенттің айтуынша, Аралды сақтау үшін трансшекаралық өзендердің су қорын тиімді пайдалану және су үнемдеу технологияларын кеңінен енгізу қажет.

Орталық Азия елдерімен жасалған келісімдер аясында 2025 жылдың наурызына дейін Солтүстік Аралға жіберілетін су көлемі 1,6 миллиард текше метрге жетеді.

Теңіз деңгейі көтерілді

Бүгінгі таңда Солтүстік Арал теңізіндегі судың жалпы көлемі 22,1 миллиард текше метрге жетті. Салыстыру үшін: 2022 жылдың басында бұл көрсеткіш 18,9 миллиард текше метр болған. 2025 жылдың соңына қарай теңіздегі су қоры 23,4 миллиард текше метрге дейін ұлғаюы мүмкін.

Солтүстік Аралдың аумағы да кеңейіп келеді. Қазіргі таңда ол 3065 шаршы шақырымды құрайды, бұл 2022 жылғы көрсеткіштен 111 шаршы шақырымға артық.

Балық шаруашылығы дамып келеді

Теңіз көлемінің артуы судың минералдануын азайтып, балықтың 22 түрінің популяциясын қалпына келтіруге мүмкіндік берді. Қазіргі уақытта жыл сайынғы балық аулау көлемі 8 мың тоннаға жеткен.

Көкарал бөгетін жаңарту және су үнемдеу шаралары

Солтүстік Арал теңізін Үлкен Аралдан бөлетін Көкарал бөгетін сақтау және Сырдария өзені сағаларын қалпына келтіру жобасы аяқталуға жақын. Қазіргі уақытта:
    •    “Тәуір” қорғаныс бөгеті салынды;
    •    Қарашаланкөлі мен Сырдария өзені арасындағы екі учаскедегі бөгеттер қалпына келтірілді;
    •    “Қарашалан-1” каналы қайта жаңғыртылды.

Жыл соңына дейін Көкарал бөгетін толық жаңарту жоспарланып отыр. Бұл Солтүстік Аралды сақтауға және судың тұздылығын төмендетуге ықпал етеді.

Су үнемдеу технологиялары енгізілуде

Қызылорда облысында күріш алқаптарын лазерлік жоспарлау арқылы тегістеу және су үнемдеу технологияларын қолдану нәтижесінде 200 миллион текше метр су үнемделіп, Солтүстік Аралға жіберілді.

55 мың гектар күріш алқабы лазерлік жоспарлаушының көмегімен тегістеліп, орташа өнімділік гектарына 40-55 центнерден 70-80 центнерге дейін артты.

Шаруаларды қолдау мақсатында су үнемдеу жүйелерін сатып алу және орнату шығындарын субсидиялау мөлшері 50%-дан 80%-ға дейін ұлғайтылды. Суармалы суды пайдаланатын шаруалар үшін субсидия мөлшері тарифке байланысты 85%-ға дейін өсті.

Арал табанын көгалдандыру жұмыстары жалғасуда

Үлкен Арал теңізінің тартылған аумағында 4,4 миллион көшет отырғызылды. 2021-2024 жылдары 475 мың гектар жерге тұқым мен көшет егілді. Биыл тағы 428 мың гектар аумақта көгалдандыру жұмыстары жүргізіледі. Нәтижесінде 2025 жылдың соңына қарай Арал теңізі табанында көгалдандырылған жер көлемі 1,1 миллион гектарға жетеді.

Қазақстан ХАҚҚ-ға төрағалық етеді

2024 жылдың 1 қаңтарынан бастап Қазақстан Халықаралық Аралды құтқару қорына (ХАҚҚ) төрағалық етуде. Президент Қасым-Жомарт Тоқаев 2026 жылдың соңына дейін ХАҚҚ Президенті болып сайланды.

Қазақстанның төрағалығы кезінде ХАҚҚ Атқару комитетінің 2024-2026 жылдарға арналған жұмыс жоспары бекітілді. Бұл құжат 10 бағыт бойынша 40-қа жуық іс-шараны қамтиды.

Экожүйені қалпына келтіру және жаңа жұмыс орындары

Президенттің тапсырмаларын жүзеге асыру нәтижесінде шамамен 2000 адам жұмыспен қамтылмақ.

Солтүстік Арал теңізінің су көлемі мен аумағының ұлғаюы оның биологиялық әртүрлілігін сақтауға мүмкіндік береді. Сонымен қатар, бұл Қызылорда облысындағы балық шаруашылығының дамуына серпін береді.

Су үнемдеу технологияларын енгізу және су инфрақұрылымын дамыту Солтүстік Аралға қосымша су жіберуге және өңірдің ауыл шаруашылығын дамытуға мүмкіндік береді.