Неге Америка қазіргі әлем әдебиетінен хабарсыз?

Жақында BBC-де жаңалықтар айдарында «Неге француз кітаптары шет елдерге сатылмайды?» атты өзекті мақала жарық көрді. Бұл сұрақ мені ағылшын тілді емес авторлардың жағдайы туралы ойға жетелгендіктен, өзім біле бермейтін көп шығармалармен таныса бастадым.

 BBC -дағы мақала ішінде:

«Француз авторларының көбісі әдетте ағылшын тілді әдеби әлемнің кеңістігінде ғана аталады, мысалы бұлардың арасында, Вольтер, Гюстав Флобер,Марсель Пруст, Александр Дюмалар бар. Бірақ бұл үрдіс соғыстан кейінгі әдебиетке келгенде тағы өзгеріп сала береді. Ал, Қомағай оқырмандар болса тек өздері сүйетін жалғыз француз авторын тауып алады да, басқаларына назар аудармайды.

Француз халқы бірден- бір әдеби мәдениеті жоғары қалыптасқан ел болып келе жатыр, бұл солай болып қала береді де, бірақ неге олардың кітаптары ағылшын тілді әлемде сатылым жағынан төменде тұрады?»

 Француз әдебиеті тарихы ең бай ел ретінде жақсы мысал бола алады және қазіргі заманның әдеби тұңғиығына терең бойлай білген авторларды да мен ерекше атап өте аламын. Бірақ мені көптеген америкалықтардың әдебиет әлеміндегі негізгі деп табылатын авторларды білмеуі таңдай қақтырады. Мәселен, Мо Янь,  Марио Варгас Льоса, Четан Бхагат бұлар кімдер? Бұлар әдебиет саласында өте көп жүлделерге ие болып үлгерген, былайша айтқанда өте қарымды жазушылар. Бірақ неге екені біздер олардың есімдерін білмей қалып жатамыз? Сонда, олардың еңбектері қалай оқылмуы мүмкін?

Ұлыбританя, АҚШ, Канада авторлары кітап нарығы мен кітапханалардың, бітпейтін бестсселер тізімдерінің монополиясына айналды. Әлемдік үздік баспалардың да оларды қатты бағалайтыны және есепсіз шығаратыны да анық. BBC мақаласынан тағы бір үзіндіде:

Кристофу Оно-ди-Био, «Англо -Саксон агенттігінің француз кітап нарығының тағдырына елеусіз қарап отырғандарына қатты күйінемін.» -деген екен.

Кристофу Оно-ди-БиоФранцуз Академиясының «Ең үздік роман» әдеби жүлдесін жеңіп алды. Қазір оның қоржынында бес кітап бар, бірақ ол ешқандай Британиялық не Американдық әдеби ортаның ескеруіне ілінбепті.

Мен өзімді әдебиет алаңында әбден қалыптасқан белсенбі оқырманмын деп есептеймін. Ия, мен ағылшынмын, мен блогта кітаптарымды жариялап отырамын, өзімдіБруклиндық халықтық кітапхананың шын жанашырымын деп есептеймін. Және менің әдебиетті сүйетін туыстарым мен достарым өте көп. Бірақ қалайда болмасын, менің ойымша, бізге шетелдік емес авторлар жетіспейтін секілді.

Бұл жердегі ерекшелік, меніңше, америкалықтарға әдебиет саласында байыту және бағалау секторында біраз нәрселер әлі жетілмеген сияқты. Бұл жерде тағы екі жол тұр, біріншісі американдықтардың көбі әлем әдебиетін құныттап оқымайды. Ал, бірақ, екіншіден, халқаралық әдеби аудиториялар американдық авторлардың туындыларының сапасы мен табиғилығына аса күдікпен қарайтындары байқалады. 2008 жылы Швеция академиясының тұрақты хатшысы Horace Engdahl баспасөз конференциясында былай деді,

«АҚШ оқшауланған және тұйық, олар аударма мәселесіне жеткілікті түрде мән бермейді және үлкен әдеби диалогтарға қатыспайды, бұл елемеушілік олардың өздеріне үлкен тиым, кедергі салып қойғандай.»

 Әрине, бұл жаңа қалыптасқан түсінік емес екенін білемін, бұл үрдіс ХХ ғасырдағы Нобель сыйлығының берілуі дәстүрінен басталады.

New Yorker жақында бұл тақырып жайында біраз ойлар айтты.

 «Американдық баспалар өз кітаптарын басқа тілге өте аз мөлшерде аударады. Жыл сайын тек үш пайыздық көрсеткіш мөлшерінде ғана аударма жасалады. Алты миллион Американдық ағылшын тілінен гөрі өздерінің ана тілінде сөйлегенді жөн көреді, сондықтан да Америка әлі мономәдениетті, монотілді деген қағидадан алыс жатыр.»

 Сонымен, бізге не істеу керек? Бұл сұрақтарға әртүрлі етіп жауап беруге болады, бірақ мені қызықтыратын бір ғана нәрсе бар. Ол басқа халықтардың өмірі. Егер мен өзімді әлдебір жазушының орнына қойып көретін болсам онда маған біреудің жеке өмірі, оның хоббиі, кәсібі секілді іш пыстырарлық дүниелері түкке қажеті болмас еді. Керісінше әлдебір бөтен ұлттардың мифтері мен аңыз әңгімелері әлде қайда қызықтырақ болар еді. Тіпті олардың қандай үйде тұрып, қандай тамақ жеп, қандай теледидар қарайтындарына дейін жалықпай тамашалайтын едім.

 Ол мүмкін орталық батыс, не грек тіпті индиялық өмірді бейнелейтін қысқа әңгімелер болсын, дәстүрлі басқа мәдениеттерге назар аудару керек деп ойлаймын. Маған телевидение немесе галливуд беріп жатқан нәрселермен бұларды айырбастай алмас едім. Мен қашанда дәстүрлі, халықтық түсінікке құрылған кітаптар іздеймін. Әдебиет мені өзім білмейтін әлемде өмір сүріп жатқан тағы бір адаммен таныстырады. Мен Хобард ауыл кітапханасына барғандаИмре Кертес есімді венгриялыққарымды шетелдік жазушымен таныстым. Және бұл автордың нобель сыйлығының иегері екенін кейін ғана білдім.

Сіз қандай әлемдік деңгейдегі авторлардан шабыт аласыз?

Авторы: Мэри(Written by Mary)

Ағылшын тілінен аударған:Runa academy

Түпнұсқа

«Wondering Reader books.Travel.Fun» сайтынан алынды.

 Why Are We So Ignorant About Contemporary World Literature?