Вефа Салман: «Әкім мен журналистің ұқсас тұстары көп»

–Ялованың жер көлемі – 800 км шақырым. Қазіргі таңда 262 мың халық өмір сүреді. Ялова – 2018 жылы өте қарқынды дамыған Түркияның үшінші қаласы. Білесіз бе, шетелдіктер осы қаладан үй сатып алуға құмартады. Сондықтан үй сату жағынан үздік үштікте тұр.

– Шетелдіктер неге үй сатып алғысы келеді? Мұның сыры неде?

–Мұнда 36 ұлт өкілі тұрады әрі адам көп шоғырланған аймақ. Түркия бойынша осы қалада қылмыстық көрсеткіш төмен деңгейде. Себебі Ялова – тыныштықтың, достықтың, бауырластықтың символы.

–Ялова қаласы тағы несімен ерекшеленеді?

– 82 млн халқы бар Түркияда индустриялық, өндірістік орындары қалыптасқан үш ірі қала бар. Олар – Бурса, Стамбул және Коджаэли. Осы үш мегаполистің ортасында Ялова орналасқан. Оны Стамбулдың Анадолыға қарай ашылған қақпасы деп атасақ артық болмас. Қала арқылы жоғарыда аталған үш мегаполиске бару үшін кем дегенде жарты-ақ сағат кетеді. Мұнда адамдар теңіз, автокөлік, ұшақ арқылы да келе алады.

Қаланың 58 пайызын орман алып жатыр. Сонымен қатар бізге тиесілі ауыл-аймақтың барлығы да теңіз жағалауынан орын тепкен. Біздің бір қолымыз орманды ұстап тұрса, екіншісі теңізге тиіп тұр(күлді). Термалды сулар да осы қалада.

– Вефа бей, термалды су деп қалдыңыз. Сол жөнінде айтсаңыз?

– Тарихы біздің жыл санауымызға дейінгі 3 мыңыншы жылдан бастау алатын Ялова бүгінде термалды демалыс орындарымен танымал. Мұнда шипа іздеп, денсаулығына көңіл бөлуді әдетке айналдырған адамдар көп келеді. Алмұртты аймағымызда да термалды су бар. Соның нәтижесінде әлем бойынша бірнеше рет сыйлық алған болатынбыз. Бұл біз үшін үлкен мәртебе. Осындай табиғаттың тылсым дүниесін Құдайдың бізге берген сыйы деп қабылдаймыз. Егер жер бетінде жәннат бар болса, онда ол – Ялова.

– Естуімше, осы қала Мұстафа Кемал Ататүріктің сүйікті қаласы болған екен?

– Әрине. Түркия Республикасын құрған Ататүріктің сүйікті қаласы деп толық айта аламын. Себебі оның «Ялова – менің кентім» деген сөзі бар. Ол сөз әлі күнге дейін қала тұрғындарының ауызынан түспейді. Мақтанышпен айтудан жалықпайды. Тіпті қаланың әрбір жерінде осы сөз үлкен әріппен жазулы тұр. Түркияның барлық қаласында Ататүріктің 1-2 үйі болса, ал Яловада үш үлкен үйі бар. 

 – Вефа бей, қалада өндіріс ошақтарының жоқ екендігін айттыңыз. Осы ретте қала тұрғындары қандай шаруамен айналысады? Табыс көзі қайдан кіреді?

– Біздің осал тұсымыз осы қаланың экономикалық жағдайы. Ия, жоғарыда айтқанымдай өндіріс ошақтары жоқ. Сондықтан қаланы қоршап жатқан ірі мегаполистердің арасында әлсіз екеніміз рас. Өндірістің, ауыл шаруашылықтың, туризмнің, тіпті университеттердің шоғырланған қаласы да емес. Бірақ Ялованы артта қалып қойған қала ретінде тануға еш негіз жоқ.

Қазіргі таңда түрлі фестивальдер, жиналыстар, кездесулер мен семинарлар өткізу үшін қалаға ат басын бұратындар көп. Сол арқылы әр елдің түкпір-түкпірінен келетіндердің саны артты. Барлығы табиғатқа тамсана қарайды, сондықтан отандастарымыздың және сырттан келушілердің мұқтаждығын қанағаттандыру үшін бар жағдайды жасаудамыз.

Сондай-ақ қаладағы университетке оқуға түскен студенттерден, термалды суға келушілерден кіріс кіреді. Өзіңіз байқаған боларсыз, Ялова – гүлдер қаласы. Мұнда гүл сату кәсібі жақсы дамыған. Сонымен қатар қала тұрғындары Алтынова ауданында киви өсіреді. Мұстафа Кемал Ататүрік өз қаржысына жайлау сатып алып, оны халық игілігіне берген еді. Қазір сол жерде ауылшаруашылық өнімдерін зерттейтін орталық бар. Онда академиктер, профессорлардың көмегімен халыққа керекті өнімдер зерттеледі, көпке ұсынылады.

– Қаланың 58 пайызы орманға тиесілі екен. Жалпы, қоршаған орта табиғатын қорғауға қаншалықты мән бересіздер?

– Бұл сұраққа 1930 жылы болған оқиғамен жауап бергенім дұрыс сияқты. Қалада «көшірілген үй» бар. Неге олай аталғанын қазір айтамын.

Кезінде Ататүрік: «Мына жерден маған үй салыңдар», - деп бұйрық берген екен. Ол жерде 400 жылдық шынар ағашы болған. Бір күні шынар ағашының бұтағы салынып жатқан үйге құлайды. Осылайша үйдің құрылысы уақытша тоқтап қалады. Құрылысшылар шынар ағашының құлағанын Ататүрікке айтып, ағаштың бұтағын кесіп тастайтындығын жеткізеді. Бірақ ол: «Бұтақты кеспеңдер, одан да үйді басқа жерге көшіріңдер!» - деп бұйырыпты. Содан кейін құрылысшылар техника алдырып, 4 метр, 80 см үйді келесі жерге көшірген екен. Мұның барлығын Ататүрік өз қадағалауына алып, бақылаған. Сондықтан салынған үйді ел арасында «көшірілген үй» деп атап кеткен.

Міне, осыдан-ақ табиғатты қалай қорғайтынымыз, оны саф алтындай сақтайтынымыз анық көрінеді. Шамамен 90 жыл бұрын қоршаған ортаны қорғау туралы орталық я арнайы ұйым болған жоқ. Бұл – Ататүріктің кемеңгерлігі, парасаттылығы. Осы оқиға арқылы ол түрік халқына үлгі-өнеге көрсетті. Ағаштың қадір-қасиеті мен бағасын айқындап берді. Ататүріктен мирас болып қалған табиғатты, қоршаған ортаны қорғау – біздің басты міндетіміз.

– Түсінікті. Расында да үлгі аларлықтай оқиға екен.

– Әрине, тіпті көгалдандырушыларға көшетті қалай отырғызатынын көрсеткен. Яловадағы станцияның екі жағына ағаштар орнатып, оны жасыл-желектерге толтырған. Ататүріктің үйі тұрған жерде термалды су болған. Ол сол суды ішкенді жақсы көретін.

– Вефа бей, әңгімемізді журналистика саласымен байланыстырсақ. Өзіңіз 7 жылдай ақпарат майданында еңбек етіпсіз?

– Журналистика – өте ауыр мамандық. Ия, қағаз бен қаламды серік етіп, ақпаратты халыққа жеткізу жолында біраз қызмет еттім. Қазір 262 мың тұрғыны бар қаланы басқарып отырмын. Менің ойымша, әкім мен журналистің көп ұқсастығы бар. Екі маман иесі де 12 ай, 365 күн, 12 сағат тік тұрып қызмет етеді. Журналист бір адам туралы 99 жақсы нәрсені жазады. Ал бір рет сын айтып, әділдікті жаза қалса, одан жаман журналист болмайды. Әкімдер де солай, олар ел үшін, халқы үшін бар жақсылықты жасайды. Ал шалт кетсең, одан жаман әкім жоқ(күлді). Ең бастысы – журналист те, әкім де келер шақты, болашақты жоспарлап жүреді. Үнемі өзін-өзі жетілдіреді. Мен журналист болып жүргенімде кез келген оқиғаға, сынға өзімді дайындап жүрген едім. Қазір әкім лауазымын жақсы атқарып жүрмін(күлді).

– Яловада қандай жергілікті газет-журнал бар?

– Қазір газет-журналдар өте қиын жағдайды бастан кешіп жатыр. Соған қарамастан қалада үш күнделікті газет шығып тұрады. Атап айтар болсам, «Хабаршы» газеті, «Ялова» газеті, «Ялова өмірі» газеті. Осы үш газет арқылы халық күнделікті ақпаратпен танысады, жаңалықтарды біліп отырады. Олар заңға сәйкес 6 күн жұмыс істеп, 1 күн демалады.

– Осы ретте халықтың газетке сұранысы қалай?

– Қалада күнделікті газеттен бөлек апталық газеттер де шығады. Бірақ жоғарыда аталған үш газеттің өзі тұрғындарға жетеді. Қазіргі таңда оның өзін артық көретіндер бар.

– Салмақты сұхбат үшін рақмет!

Сұхбаттасқан: Жұлдызай ҚАЛИЕВА

Аударма жасаған: Нәзия ЖОЯМЕРГЕНҚЫЗЫ