Балаға қандай ат қоюға болмайды?

Баланың болмысына, мінезіне оған таңдалып қойылған есім әсер ететіндіктен, ата-анасы  жарасымды әрі көркем есім беруге тырысады. Қазақ халқы үшін балаға айдар тағып, ат қою үлкен жауапты іс саналған. Халқымызда азан шақырып ат қою – парыз.

Ата-анасы ел ішіндегі, туыс арасындағы сыйлы кісіге баласына ат қоюға қолқа салатын болған. Балаға ат қою рәсімін үлкендерге сеніп тапсыруда зор мән жатыр. Хадисте: «Ахирет күні сендер өздеріңнің және әкелеріңнің есімдерімен бірге аталып, шақырыласыңдар. Сондықтан балаға жақсы есім таңдаңдар» делінген.

Дүниеге келген баланың есімі таңдалғанда, аты затына сай болсын деген ниетпен небір жихангер, пайғамбар есімдерін беретін болған. Бірақ олардың есімдерін әке-шешелері көтере алмайды деп, бала ержеткенше еркелетіп басқаша атап жүреді.

Себебі бала сол есім жүктейтін ауыр міндетті көтере алмайды, ауыр тиюі мүмкін деп жорыған. Халықтың ардақтысы болған тұлғалардың есімін қою – ол адамдардың атын ұмыттырмау, қайтадан жаңғырту, ұрпақтың есіне салу секілді үлкен маңызға ие.

Сәбиге ат қойғанда айтылуға қиын, қатаң дыбысты, айқайлап тұрған есімдерді қоюдан бас тартқан жөн. Алланың көркем (99) есімін тап сол күйінде қоюға болмайды. Ол үшін есімнің алдына «Абд» қосымшасын тіркестірген дұрыс.

«Абд» мағынасы «құл» дегенді білдіреді. Мәселен, Абдулкарим болса – Жомарттың құлы, Абдурахман – Аса мейірімдінің құлы деген мағынаны білдіреді. Мағынасы Аллаға ғана белгілі «Та Һа», «Ясин», «Ха Мим» секілді Құран сүрелерінің аттарын да қоймаған дұрыс.

Себебі бұлар арабтың "та" және "һа", "й"а және "син", "ха" және "мим" сынды әріптерінің атаулары. Бізге мағынасы беймәлім. Ол әріптердің мағынасы Аллаға ғана аян. Ал Кәусар, Ибраһим секілді мағынасы бар сүре аттарын қоя беруіңізге әбден болады.

Қазіргі кезде қазақтың ат қоюы да өзінің ұлттық сипатынан ауытқып бара жатқаны жайлы жазушы З.Ахметова өзінің «Күретамыр» кітабында «...талғамға талас жоқ, дей тұрғанмен, Диана, Тансу, Даяна, Айлин, Дамир, Сандия» т.б секілді қазаққа тән емес, жеңіл-желпі атауларға әуестенбеу керектігін жазады.

Сонымен қатар, Арман деген есім қазақтарда ауыр ат болып есептеледі. Алдында кездескен қиындықтары тағдырынан көріп тұрады деп, «арманда қалу» деген мағынаға ұқсайтындықтан бұл есімді қоюға қарсы адамдар пікірі де бар.