Данияр Жігітбек: Қазақстанға кайдзен жүйесі керек

Адамның адамнан айырмашылығы – оның өмірлік миссиясына деген адалдығы. Мақсаттың айқындығы, тұрақты түрде даму, жетілу, ой шеңберіне тың дүниені қабылдаудан қорықпау – ең табысты адамның іс-әрекеті. Жер шарында миллиардттаған адамның өз жолы, өз таңдауы бар. Бірі өмір атты кітаптың әдемі естеліктерін парақтап, бояуын сіңдірсе, бірі мақсатына жетер жолда тынымсыз әрекет ету үстінде. Ал енді бірі  өмірден өз орнын таба алмай баз кешіп жүр. Алып арманы мен нақты мақсаты бар тұлға еңбегінің өнімді, жемісінің мол болғанын қалайды. Ал мақсатты жүзеге асырудағы басты формула жақсы ой мен салмақты сөзден туындайтын – әрекет дейтін алып күш. Бүгінде көпшілік, әсіресе, жастар мақсатына тез арада жетуді көздеп, энергиясын бірден жұмсап, жүйесіз жоспардың ықпалынан қателік жасап жатады. Осылайша, тез нәтижені күтіп, тез шаршап қалып жатамыз. Ал көздеген мақсатқа жүйелі түрде қалай жетуге болады?

1947 жылы Жапонияда кайдзен ұғымы кеңінен танылды. «Өзгеріс» деген мағынаны білдіретін «кайдзен» ұғымы жапондардың практикалық тұрғыда дәлелденген нәтижелі жүйесі. Кайдзен жүйесі – өзіңді тұлға және маман ретінде, жұмыс пен өндіріс процесін, бір сөзбен айтқанда, өмірдің барлық аспектілерін үздіксіз жетілдіруге бағытталған. Бұл қадамның негізгі мақсаты – кез келген салада өндіріс үрдісін, тұрақты еңбек өнімділігін үнемі жетілдіріп отыру. Әлемге әйгілі Toyota компаниясының  байып кетуінің себебі де осы жүйемен тікелей байланысты. Екінші дүние жүзілік соғыстан соң Toyota-ның тез өтіп кеткені әлемдік көлік компанияларының таңданысын туғызды. Ал 1980 жылы Масааки Имаидің «Кайдзен: жапондық компаниялардың жетістікке жету кілті» атты еңбегі жарыққа шықты. Осы кітаптан соң кайдзен жүйесін бүкіл әлем таныды.

Ал Қазақстанға бұл жүйе екі жыл бұрын келді. Қазіргі таңда бұл жүйені практикалық тұрғыда қолданып жүрген жастар қатары аз емес. Осы орайда, кайдзенді өз өміріне енгізіп, осы жүйенің қағидаларымен әрекет етіп жүрген блогер Данияр Жігітбекпен сұқбаттасуды жөн көрдік. Ол кайдзеннің қыр-сырымен бөлісіп, жүйенің тиімділігін тіліне тиек етті.

Buginnen basta: Кайдзен ұғымын қалай түсінесіз? Ерекшелігі мен оның адамға әсері жайлы айтып берсеңіз.

Данияр Жігітбек: «Кайдзен» ұғымын кішкентай қадамдармен үздіксіз даму деп түсінемін. Ерекшелігі – бұл жерде батыстағыдай инновация жолымен, яғни үлкен қадамдармен үлкен төңкеріс жасау арқылы өзгеріс енгізу емес, керсінше кішкентай қадамдармен ерік-жігерін барынша аз қолданып, жетістікке жету. Кайдзен бойынша басқару Батыстағы басқару тәсілдеріне мүлдем ұқсамайды. Жапонияда басты назарды адамдар мен өндіріс процесіне аударады. Ал Батыста компания басшылығы өнім мен нәтижеге ерекше мән береді. Жалпы, бұл жүйе әлемге әйгілі Toyota көлігі арқылы танылды. Осылайша, Жапониядан үлгі алу мақсатында 1990 жылы кәсіпорындардың басым көпшілігі осы жүйенің ығына жығылды.

Buginnen basta: Кайдзенмен айналысуыңызға не себеп болды? Кайдзен жүйесіне қашан бет бұрдыңыз? Практикалық тұрғыда нәтижесі қалай болып жатыр?

Данияр Жігітбек: Жалпы, кайдзен жүйесі туралы ақпаратпен бұрыннан хабардармын. Бірақ Марғұлан Сейсенбай ағамыздың ютюбтан «Кайдзен планирование как основа счастливой жизни» деген бір жарым сағаттық лекциясын көріп, бұрыннан іздеп жүрген ақпаратымды тапқандай болдым. Содан 2018 жылдан бастап кайдзен жүйесін зерттей бастадым. Кайдзеннің бір ерекшелігі – оны меңгеріп, танысып, түрлі әдістерін қолдану арқылы көптеген сұраққа жауап аласыз. Жалпы, бұл жүйені толық нәтиже беретін үлкен философия деп білемін. Мұны үйреніп, түсінген адам жүйені өз өміріне енгізу арқылы практикалық тұрғыда пайдаланып көруді жөн көреді.

Buginnen basta: Кайдзенге бет бұрған адам мақсатына қаншалықты жылдам жетеді? 

Кайдзен жүйесінде мақсатқа асықпай, бірақ тұрақты түрде қадамдар жасап отыру арқылы жетеміз. Кайдзеннің мақсаты – үздіксіз даму, үздіксіз өзгерістер енгізу арқылы алға жылжу. Кішкентай қадамдармен, үлкен нәтижеге қол жеткізу. Былайша айтқанда, «Асықпаған арбамен қоянды алады» деген қазақтың мақалы осы кайдзеннің стиліне айтылған дер едім. 

Buginnen basta: Шыны керек, қазақ қоғамында кайдзен ұғымы сирек айтылады. Халық бұл жүйені қалай қабылдауда? Жастардың көзқарасы қандай?

Данияр Жігітбек: Инстаграм және телеграм парақшаларымда кайдзен туралы тұрақты түрде жазып жүрмін. Өзімнің араласатын адамдарым, достарым бұл жүйені терең меңгермесе де, қандай бағытты көздейтінінен хабардар. Жалпы, кайдзеннің өнімділікті арттыратынын, көп нәрсені жүйелендіретінін, көп процесті жеңілдететінін біледі.

4.  Buginnen basta: Кайдзеннің тиімділігіне тоқталып өтсеңіз. Сіздің кайдзен жүйесіне дейінгі және оны қолданысқа енгізгеннен кейінгі өміріңізде қандай өзгеріс байқалады? 

Кайдзен майда жеңістердің, кішкентай қадамдардың күшін сездірді. Бұған дейінгі өмірде мен декларация қабылдап, жұрттың көзінше мақсаттарыма қай уақытта жететінімді айтып, уәде беретінмін. Дегенмен, бұл үлкен ерік-жігерді талап етті. 

Бұл жолда оған көп күш, көп энергия кететін еді. Ал кайдзен керісінше, кішкентай қадамдармен адамның ерік-жігері мен энергиясын аз қолдануға мүмкіндік беретін философия. Осылайша, кайдзен жүйесі асықпауды, бірден кішкентай қадамның күшін бағалауды үйретті. Мысалы, кез келген істе не істеріңді, неден бастарыңды білмегенде кішкентай қадамды еске аласың. Қазір қандай қадам жасасам болады деген ой келеді. Бұл жүйе арқылы көптен бері тұрып қалған жұмыстарың алға жылжиды. Мақсатты кайдзен арқылы жоспарлау тайм-менеджменттің  ең тиімді құралы деп айтар едім.

Buginnen basta:  Адам бұл жүйені бірден меңгеріп кете ала ма? Қандай қағидаларды білгені жөн?

Buginnen basta: Кайдзенді тіл үйренуде пайдаланатын боламын деп жазба қалдырған едіңіз. Сол жобаңыз іске асты ма? Кайдзен арқылы тілді қалай меңгеріп алуға болады?

Данияр Жігітбек: Кайдзен бұл тіл үйрету методикасы емес. Кайдзен бір процесті жүйеге келтіретін құрал. Бұл жерде артық шығыннан арылып, кішкентай қадамдармен жетістікке жетесіз. Яғни, осы белгілі бір процестерді жүйеге келтіру. Қай тіл болмасын сондай бір жоба жасау ойымда болды және оны бастап кеттім. Телеграм каналымда жазып жүрмін. 

 Кайдзен тек тіл үйрену процесін жүйеге салуға көмектесе алады. Оқу, жаттау, аудару - бәрі бұрынғыша. Жүйелі түрде оқымасаң, тілді меңгере алмайсың. Жүйе дұрыс болса, нәтиже де дұрыс болады.
Жалпы тіл үйренуде грамматика және сөздік қор маңызды. Академик Асқар Жұмаділдаев "жоғары оқу орнында математикадан ағылшынша дәріс өтуге 1000 сөз білсең, жеткілікті" деп еді. Күн сайын 3 сөзден жаттап отырсаң, бір жылда 1000 сөзді оңай меңгеріп аласың. 3*365 = 1095 cөз. 95 сөз артық. Ол 95/3=31 күн. Яғни, арасында үзілістер жасап отырсаң болады деген сөз.
Жақында бір статистиканы көзім шалып қалды. Қателеспесем, тілді журналист деңгейінде білу үшін 3000 сөз білсең жеткілікті екен. Сол сияқты IELTS-та әр деңгейге сәйкес сөздік қорға деген талабы бар. Қазір интернеттен "ағылшын тіліндегі ең жиі қолданылатын 1000 сөз" деген сияқты кішігірім сөздіктерді оңай таба аласыз. Соны тауып, жаттай беруге болады.
Ал енді соны ұмытпайтындай қалай жаттау керек? Бұл - бөлек әңгіме.  Ағылшын тілінің грамматикасы өте жеңіл. Сондықтан болар әлем жұртшылығына ортақ тілге айналып отыр. Грамматиканың діңгегін құрайтын ережелер бар. Көп емес. Әуелі соны меңгеріп алу керек.
Грамматика мен сөздік қорды ретке келтіріп алған соң, wiriting (жазу), speaking (сөйлеу), reading (оқығанды түсіну) және listening (естігенді түсіну) - 4 негізгі машықты дамытуға кірісеміз.

Buginnen basta: Қазаққа бұл жүйе қаншалықты керек? Халық бұл жүйеге толықтай бет бұрса, қандай өзгерістер орын алады деп ойлайсыз?

Данияр Жігітбек: Қазаққа бұл жүйе қажет. Жапондардың мықты ғалымдары мынадай бір жақсы ой айтқан. 95 % жүйе, 5% адам. Кез келген істің нәтижелі болуы осы принципке негізделген. Яғни, жүйенің дұрыс болуы адамның жетістікке жетуіне 95% байланысты. Мысалы, оқу жүйесі, кез келген саладағы бір өндірістің болсын жүргізілуі жүйелі болса, адамдар да стрессіз болады. Өзінің ісінен ләззат табады. Мысалы, Батыс елдерінде, Жапонияда жүйе дұрыс. Қарапайым транспорт жүйесі болсын, барлығы дұрыс жолға қойылған. Адамда стресс жоқ. Өйткені оларды кептеліске түсемін, тағысын тағы ойлар алаңдатпайды. Себебі бәрі жүйеге қойылған. Ал біздің елде жүйесіздік бар. Сол біздің энергиямызды, уақытымызды, ақшамызды жейді. Елімізде барлығы жүйелі болуы үшін кайдзен жүйесін енгізу керек.

Buginnen basta: Кайдзен туралы ақпаратты қайдан алдыңыз? Қызығушлық танытқандарға қандай кітаптар оқуға кеңес бересіз?