Ақпаратты санаға құю: «Овертон терезесі» қалай жүзеге асырылады?

Овертон терезесі өте қарапайым түрде жүзеге асады. Өйткені технологияны бағдарламау барлық қоғамның сатысында кездескен. Осы ретте миллиардерлер әулетінің негізін қалаушы Натан Ротшильд: «Ақпаратқа ие адам, ол әлемге иелік етеді», - деп бекер айтпаса керек. 

Бұл әлемнің ұлы және құдіретті күші жасанды құралдардың әсерінен болатын белгілі бір оқиғалардың шынайы мағынасын жасырған. Сонымен дискурстық терезе алты ерекше кезеңге бөлінетіне тоқталып өтсек. Олардың орындалу барысында қоғамдық пікір өзгереді. Ал бұл тұжырымдаманың негізгі мәні мынада: бәрі жасанды таңу арқылы жүзеге асатынына қарамастан, табиғи түрде өтетін секілді болып көріну. Овертон терезесін пайдаланып, кез келген сөзді заңдастыруға болады. Шынында да, қоғамды бағдарламалау - әлем сияқты көне тақырып. Сондықтан әлемдік элитаның билеуші топтары мұны жақсы біледі.

Осы тұрғыда  Овертон терезесіне мысал ретінде каннибализмді қарастырсақ. Әйгілі бір бағдарламада тележүргізушілердің  біреуі кеннибализм туралы айтады. Яғни  адамның физикалық түрде тамақтана бастауы табиғи нәрсе деп ескертеді. Әрине, бұл жай мүмкін емес дүние! Сондықтанда бұл оқиғаға қоғамның күшті реакциясын тудырып, жоғарыдағы пікірді айтқан маманның жұмыстан шығып кетуіне алып келеді.Алайда сіз «Овертон» терезесін ашып көрсетсеңіз, онда каннибализмді  заңдастыру нақты жұмыс істейтін технологияның стандартты міндеті болып көрінеді. Ол қандай болады? 

Бірінші қадам: Ақылға сыймайтын.

Бастапқы қабылдау үшін каннибализм идеясы қоғамға өте қатал абсурдты дүние сияқты көрінеді. Алайда сіз үнемі бұқаралық ақпарат құралдары арқылы осы тақырыпты сөз  қозғаған болсаңыз, адамдар бұл жәйттің бар болу фактісіне үнсіз бейімделеді. 

Бұл әлі де мүмкін емес деп айта алмаймыз. Себебі қоғамда ондай илеялар бар. Идеяның болуы көптеген адамдарға белгілі береді. Және  олар енді оны тек неандертальдардың жабайы кезеңдерімен байланыстырмайды. Осылайша, қоғам Овертон терезесінің келесі кезеңіне дайын болады.

Екінші кезең: Шектен тыс (радикальды)

Сонымен тақырыпты талқылауға толық тыйым алынып тасталды. Бірақ каннибализм идеясы халық әлі де үзілді-кесілді қабылдамайды. Кейде бір бағдарламада бізде каннибализм тақырыбына қатысты  мәлімдемелер естіледі. Бірақ бұл жалғыз психопаттың радикалды іс-әрекеті ретінде қабылданады. Алайда олар экрандарда жиі пайда бола бастайды. 

Көп ұзамай бұндай радикалдардың бүкіл топтары қалай жиналатындығын жұртшылық байқап жатады. Олар ғылыми симпозиум ұйымдастыруы мүмкін. Онда каннибализмді ежелгі тайпалардағы табиғи құбылыс ретінде, логика тұрғысынан түсіндіруге тырысады. Бұл кезеңде Овертон терезесі ең маңызды сатысында болады. Және де каннибализм  ұғымының  орнына дұрыс термин қолданылады - антропофагия. Шындығында бұл екеуінің мағынасы бірдей. Дегенмен антропофагия ғылыми түрдегі атау болып табылады.

Үшінші кезең: Мүмкін

Овертон теориясының үшінші сатысы идеяны мүмкін  деңгейге шығарады. Негізінде тақырып ұзақ уақыт бойы талқыланып келеді, бәрі оған үйреніп қалған және ешкім «каннибализм» сөзімен маңдайындағы суық тер туралы айтпайды.Антропофилдердің қандай да бір іс-әрекетке итермелегені немесе қалыпты каннибализм қозғалысының жақтаушылары митингке шыққаны туралы хабарлар көбейіп барады.

Ғалымдар басқа адамды жеуге деген талпыныс күшейді деп жалған пікірлер шығаруы мүмкін. Сонымен қатар, тарихтың әртүрлі кезеңдерінде каннибализм белгілі бір дәрежеде қолданылған. Бірақ бұл құбылыс адамдарға тән және қалыпты жағдай типіне жатпайды.

Төртінші қадам: ақылға қонымды

«Овертон терезесі» тұжырымдамасының төртінші кезеңі халықты антропофагия идеясының ұтымдылығын қабылдауға жетелейді. Шындығында сіз бұл бизнесті теріс пайдаланбасаңыз, онда бұл нақты өмірде өте қолайлылық тудыруы мүмкін.Көңіл көтеретін теледидарлық бағдарламалар каннибализмге байланысты күлкілі әңгімелер ұсыну арқылы, біршама пайдаға жете аласыз.

Мәселе көптеген бағыттарды, типтердің түрлерін түрлерін алады.  Қоғамның беделді өкілдері тақырыпты  элементтерге бөледі. Сонымен

Антропофагияны заңдастыру процесі талқыланады.

Бесінші кезең: стандарт

Енді дискурс терезесі өз мақсатына жетті. Каннибализмнің ұтымдылығынан қарапайым стандартқа ауыса отырып, қоғамда бұл проблема өте өткір деген идея бұқаралық санаға ене бастады. Толеранттылық пен осы мәселенің ғылыми негізі енді күмән тудырмайды. Елдің тәуелсіз қоғам қайраткерлері бейтарап ұстанымды ұстанады: «Мен ондай емеспін, бірақ кімнің не жейтіні маған бәрібір» деген секілді. Бұқаралық ақпарат құралдарында адам етін жеу идеясында көптеген теледидарлық өнімдер пайда болады. Каннибализм ең танымал фильмдердің міндетті атрибуты болатын кинолар шығарылады. Бұл статистикамен байланыстырылады. Жаңалықтардан сіз жер бетінде өмір сүретін антропофилдердің пайызы  үлкен болғанын үнемі ести аласыз. Каннибализмге жасырын бейімділікті тексеру үшін Интернетте түрлі сынақтар пайда бола бастайды. Кенеттен белгілі бір актер немесе жазушы антропофагиямен тікелей байланысты екені белгілі болды.

Біздің заманымыздағы гомосексуализм мәселесі ақырында әлемдік бұқаралық ақпарат құралдарының назарына түседі. Саясаткерлер мен бизнесмендер бұл идеяны айналымға енгізеді. Оны кез келген жеке пайдаға қол жеткізгісі келгендей пайдаланады.

Алтыншы кезең: Саяси норма

Овертон терезесінің соңғы кезеңі - бұл адам жейтіндер туралы идеяларды еркін пайдалану мен таратуды қамтамасыз ететін заңдар жиынтығы.  Адамның бостандығы мен адам құқықтарына қол сұғушылық ретінде жазаланады.  Антропофагияға қарсы шыққандардың азғындық тұжырымдамасы жаппай қолданылады.  Оларды мисантроптар және шектеулі психикалық ауқымдағы адамдар деп атайды.Қазіргі қоғамның шексіз толеранттылығын ескере отырып, каннибалдарды қорғау үшін әртүрлі қозғалыстар құрылады. Оған әлеуметтік азшылықты қорғау мәселесі өзекті болып отыр.   Бұл кезеңдегі  қоғам күйреген болып саналады.

Маяковскийдің сөзі күшіне енеді: «Бірліктің дауысы гүрілден жұқа».  Қазірдің өзінде ешкім, тіпті діндар адамдар да заңмен бекітілген ақылсыздыққа қарсы тұруға күш таба алмайды.  Осы кезден бастап адамның адамды жеуі - өмірдің саяси, әрекет етуші нормасы болып есептеледі.

Овертон терезесі - қирату технологиясына келер болсақ.

Кейбіреулер "Джозеф Овертон тұжырымдамасы жақсы мақсаттарға жету үшін жұмыс істеді ме?" деген секілді сұрақтар қояды. Оған «иә» деп жауап беретіндер де табылады. Алайда егер сіз шынайы болсаңыз, бұл біржақты емес жою технологиясы екенінін түсінер едіңіз.Сонымен ертең кейбір миллиардер Овертон терезесін қоғамдық санамен жалған алаяқтық әрекеттерді жасау үшін пайдаланғысы келуім мүмкін. Ал біз оған қарсы тұра алмаймыз ба?

Өмірде ең қиын нәрсе - өзіңді тану.  Өздеріңіз байқағандай, Овертон терезесі адам өмірінің жасырын негіздерін ынталандыруға бағытталған.  Бұл ең алдымен норма мәселесіне қатысты.Бізге гомосексуализм белсенді түрде енгізілетін қоғамда қалыптан тыс болып көрінуден қорқамыз.  Егер көпшілік қолдаса, біз қасақана жалған мәлімдемеге қарсылық білдіре алмаймыз.  Мұның бәрі бізге басқа адамдардың көзінше «норматив» шеңберінен шығуға мүмкіндік бермейді.

Алайда, жүз жылдан кейін көшеде немесе базар алаңының ортасында копуляцияны қабылдамайтын адам қалыпты емес деп есептелетіні таңқаларлық емес! Барлығына қалыпты болу сияқты бәріне жақсы болу мүмкін емес. Осылайша Овертонның дискурсты терезелері өз нәтижесін береді.

Тағы оқи отырыңыз: Овертон терезесі жайлы не білесіз?